Η Συμβολή των Μικρασιατών προσφύγων στην ελληνική επιχειρηματικότητα και οικονομία

Ανοιχτό Διαρκές Συνέδριο: «100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή»

Δευτέρα, 26 Σεπτεμβρίου 2022 – Αίθουσα Εκδηλώσεων του Δημαρχείου Καισαριανής

4η εσπερίδα του Ανοιχτού Διαρκούς Συνεδρίου «100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή» του Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού & Ανάδειξης Σύγχρονης Ιστορίας του Δήμου Καισαριανής

Το video της εσπερίδας:

Εθνικοί ευεργέτες, μεγαλοβιομήχανοι, εφοπλιστές, μικρο-μεσαίοι επιχειρηματίες, άτυπη οικονομία, βιοτεχνία, εμπόριο, μεγάλα εθνικά έργα, αγροτική ανασυγκρότηση και γεωργική παραγωγή.

Από την ΠΥΡΚΑΛ έως τα μικρομάγαζα στο κέντρο της Αθήνας, από το Σικιαρίδειο Ίδρυμα μέχρι το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, οι Μικρασιάτες, με τον αριθμό αλλά και την τεχνογνωσία τους μεταμόρφωσαν την ελληνική οικονομία και εισήγαγαν μια νέα, για τον ελλαφικό χώρο, αντίληψης της επιχειρηματικότητας.

Στην 4^η εσπερίδα του Ανοιχτού Διαρκούς Συνεδρίου που διοργανώνει το Κέντρο Μικρασιατικού Πολιτισμού & Ανάδειξης Σύγχρονης Ιστορίας του Δήμου Καισαριανής, μας μιλούν οι κύριοι:

• Δημήτρης Εφραίμογλου, Διευθύνων Σύμβουλος Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού

Τιτλος ομιλίας: Πώς θα ήταν το ελληνικό επιχειρείν χωρίς τους Μικρασιάτες πρόσφυγες

• Βάσιας Τσοκόπουλος, ιστορικός

Τιτλος ομιλίας: Η επιχειρηματικότητα των προσφύγων (θα βρείτε σύνδεσμο για το κείμενο της ομιλίας του κυρίου τσοκόπουλου παρακάτω)

Όταν μιλάμε για τη Μικρασιατική κληρονομιά, συνήθως ο νους μας πάει στη μουσική, τη γαστρονομία, το χορό, τομείς εύκολα αναγνωρίσιμους στην καθημερινή ζωή.

Μια άγνωστη στο ευρύ κοινό πτυχή της Μικρασιατικής Κληρονομιάς, από τις σημαντικότερες ίσως, είναι η συνεισφορά των Μικρασιατών προσφύγων στην εθνική οικονομία.

Παρά το μέγεθος της Καταστροφής, παρά το ανείπωτο ανθρώπινο δράμα, παρά τον ασύλληπτο, για τα μέχρι τότε δεδομένα, εκτοπισμό ενός πληθυσμού 1,5 εκατομμυρίων ανθρώπων, οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας κατόρθωσαν πολύ γρήγορα να μετατρέψουν την Καταστροφή σε δημιουργία και παραγωγικότητα.

Η ανταλλαγή των πληθυσμών του ’23 ήταν η μεγαλύτερη ανταλλαγή πληθυσμών που είχε υλοποιηθεί μέχρι τότε, κατόπιν επίσημης συμφωνίας δύο κρατών.

Πρόκειται δηλαδή για πρωτοφανές φαινόμενο σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι αμέσως επόμενες ανταλλαγές ήταν του 1947 μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, με 20 εκατομμύρια εκτοπισμένους και η μετακίνηση των Γερμανών από την Πολωνία, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με 6 εκατομμύρια εκτοπισμένους.

Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες ήταν κάθε λογής επαγγελματίες: βιομήχανοι, έμποροι, βιοτέχνες, εφοπλιστές, τεχνίτες, επιχειρηματίες, αγροτοσυνεταιριστές, τραπεζίτες, μεγαλέμποροι, εθνικοί ευεργέτες.

Σπάνια συνειδητοποιούμε ότι μερικοί από τους μεγαλύτερους εθνικούς ευεργέτες της Ελλάδος είναι Μικρασιάτες.

Αριστοτέλης Ωνάσης, Ελευθέριος Μουζάκης, Πρόδρομος Μποδοσάκης, Ανδρέας Συγγρός, Βασίλειος Σικιαρίδης, Αδελφοί Σισμανόγλου, Μηνάς & Λάζαρος Ευφραίμογλου.

Απόγονος της οικογένειας Εφραίμογλου και Διευθύνων Σύμβουλος του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, είναι σήμερα εδώ για να μας μιλήσει για το Πώς θα ήταν το ελληνικό επιχειρείν χωρίς τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, ο κύριος Δημήτρης Εφραίμογλου.

Ο κύριος Εφραίμογλου είναι επικεφαλής των ερευνητικών–επιστημονικών προγραμμάτων του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού και Διευθυντής του Κέντρου Έρευνας, Ανάπτυξης και Αριστείας στην Εικονική και Επαυξημένη Πραγματικότητα στο Κέντρο Πολιτισμού «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ», ένα από τα πλέον φιλόδοξα και πρωτοπόρα προγράμματα έρευνας και καινοτομίας στη χώρα.

Είναι Αντιπρόεδρος στο Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα «Β. Παπαντωνίου», καθώς και στο Σωματείο «Φιλότης» για την προώθηση της ελληνικής δωρεάς.

Είναι πρωτοπόρος στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη και χρήση των νέων τεχνολογιών στην υπηρεσία της Εκπαίδευσης και του Πολιτισμού. Έχει δημιουργήσει διαδραστικές περιηγήσεις Εικονικής Πραγματικότητας σε αρχαίες πόλεις και μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, τα οποία παρουσιάζονται στην υπερσύγχρονη «Θόλο» Εικονικής Πραγματικότητας του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», και έχουν αποσπάσει σημαντικά βραβεία και διακρίσεις.

Ο ίδιος έχει λάβει πλήθος βραβείων για την πολιτιστική του προσφορά στη χώρα, μεταξύ άλλων και από την UNESCO.

Για την επιχειρηματικότητα των προσφύγων μας μιλά και ο κύριος Βάσιας Τσοκόπουλος, ιστορικός, επιμελητής του έργου του Δημοσθένη Βουτυρά, Πρόεδρος στο Εργαστήρι Ειδικής Αγωγής «Μαργαρίτα», συγγραφέας τριών βιβλίων:

1. «Πειραιάς 1835-1870· εισαγωγή στην ιστορία του ελληνικού Mάντσεστερ» από τις εκδόσεις Kαστανιώτη
2. «Περιπέτειες του βιβλίου στην Eλλάδα, 1880-1940· ένα Aνθολόγιο, από το Eθνικό Kέντρο Bιβλίου
3. «Η ομάδα και η πόλη: Ο Ολυμπιακός και ο Πειραιάς του μεσοπολέμου μέσα από αρχειακά τεκμήρια», από τις εκδόσεις Πολύτροπον

Ο κύριος Τσοκόπουλος έχει επίσης επιμεληθεί το επετειακό λεύκωμα του Tαχυδρομικού Tαμιευτηρίου με τίτλο «Ένας Aιώνας Tαχυδρομικό Tαμιευτήριο.

Για το Δήμο Καισαριανής είναι διπλή χαρά η συμμετοχή του κυρίου Τσοκόπουλου, γιατί εκτός από εξαιρετικός ιστορικός είναι και Καισαριανιώτης. Η συμμετοχή ερευνητών και επιστημόνων από την Καισαριανή έχει βεβάιως μεγάλη σημασία για το Συνέδριό μας.

Η ομιλία του κυρίου Τσοκόπουλου: Η επιχειρηματικότητα των προσφύγων

Από την τοποθέτηση της Υπεύθυνης Διοργάνωσης του Συνεδρίου και συντονίστριας της εσπερίδας, Δημοσιογράφου Μάγδας Γεωργιάδου:

Κλείνοντας τη σημερινή πολύ ενδιαφέρουσα εσπερίδα, θα ήθελα να αναφέρω μερικά στοιχεία που αξίζει να ακουστούν σχετικά με την προσφορά των Μικρασιατών στην Ελληνική οικονομία.

Η συνεισφορά τους χωρίζεται σε τρεις βασικούς συντελεστές:

1. Ο ένας συντελεστής ήταν ο τεράστιος αριθμός τους: 1,2 εκατομμύριο άνθρωποι σε μια χώρα με πληθυσμό τότε 5,5 εκατομμυρίων, σύμφωνα με την απογραφή του 1920.

Τις επόμενες δεκαετίες οι πρόσφυγες αποτέλεσαν το βασικό εργατικό δυναμικό σε τομείς όπως οι κατασκευές, η γεωργία και φυσικά η βιομηχανία και βιοτεχνία.

Με αφορμή την ανάγκη εγκατάστασης και επαγγελματικής τους αποκατάστασης, η κυβέρνηση Βενιζέλου προχωρά σε αναδιανομή των Οθωμανικών γαιών, τόσο σε πρόσφυγες όσο και γηγενείς. Ταυτόχρονα συγκροτεί σχέδιο αγροτικής ανασυγκρότησης, με προγράμματα εκπαίδευσης των γεωργών.

Αποτέλεσμα εγκαταλειμμένες περιοχές και ανεκμετάλευτες γαίες καλλιεργούνται. Άγονες, ανεκμετάλλετες εκτάσεις μεταβάλλονται σε εύφορη γη.

Ο αγροτικός παραγωγικός συντελεστής της χώρας μεταμορφώνεται πλήρως: μέχρι το 1931, η αγροτική παραγωγή της Ελλάδας σχεδόν διπλασιάζεται.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50, και σε συνδυασμό με την αγροτική πολιτική του Ελευθέριου Βενιζέλο, η Ελλάδα κατορθώνει για πρώτη και τελευταία φορά στη σύγχρονη ιστορία της να είναι αυτάρκης σε σιτηρά.

Πόσο ζωτικής σημασίας ζητούμενο είναι η αυτάρκεια σήμερα… με αφορμή την ενεργειακή κρίση και τις τιμές των ορυκτών… πόσο επίκαιρη είναι η διαχείριση της Μικρασιατικής Καταστροφής σήμερα…

• Ο δεύτερος συντελεστής ήταν η τεχνογνωσία.

Οι Έλληνες των παραλίων ζούσαν αρμονικά με πολλές εθνικότητες, ασχολούνταν εκτενώς με το εμπόριο, κάποιοι μάλιστα είχαν εξασφαλίσει από το Σουλτάνο ειδικά προνόμια, δημιουργώντας έτσι τεράστιες περιουσίες. Ήταν κοσμοπολίτες στη νοοτροπία, ανοιχτόμυαλοι και δημιουργικοί.

Με τις γνώσεις και την εμπειρία τους, εισήγαγαν ή γιγάντωσαν κλάδους όπως η υφαντουργία, η εριουργία, η ταπητουργία, η βυρσοδεψία, η αλευροβιομηχανία, η καπνοβιομηχανία και η σηροτροφεία (καλλιέργεια μεταξιού), η τεχνογνωσία της οποίας ήταν παντελώς άγνωστη στον ελλαδικό χώρο μέχρι τότε. 

Μερικοί από αυτούς αναδεικνύονται σε προσωπικότητες διεθνούς εμβέλειας, αλλάζοντας με τη δραστηριότητά τους τον ρου της ιστορίας, όπως ο Σερ Άλεκ Ισηγόνης.

Θα μου πείτε, ποιος είναι αυτός και γιατί τον λέμε και Σερ;

Ο Αλέξανδρος Ισηγόνης χειροτονήθηκε από τη Βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου, Ελισάβετ, για τη δημιουργία του πασίγνωστου Mini Cooper. Είναι ο μηχανικός που σχεδίασε τον πρωτοπόρο κινητήτα του Mini Cooper, τοποθετώντας τον μάλιστα μπροστά, εξασφαλίζοντας χώρο στο πίσω μέρος για αυτό που όλοι εμείς σήμερα θεωρούμε αυτονόητο: το πορτ-μπαγκάζ.

Οι Ισηγόνηδες ήταν βιομήχανοι της Σμύρνης, με εργοστάσια που παρήγαγαν παντώς είδους μηχανές. Οι αλευροβιομηχανίες των παραλίων για παράδειγμα ήταν εξοπλισμένες με ατμομηχανές τςη βιομηχανίας Ισηγόνη.

• Ο τρίτος συντελεστής ήταν το κεφάλαιο.

Μεγάλοι επιχειρηματίες, εφοπλιστές και βιομήχανοι έρχονται στην Ελλάδα ή μεταφέρουν τις περιουσίες και τις επιχειρήσεις τους στο εξωτερικό, αναμορφώνουν ολόκληρα πεδία, θέτουν θεμέλια στους τομείς που δραστηριοποιούνται, καινοτομούν, μεγαλουργούν. Κάποιοι από αυτούς, όπως ο Αριστέλης Ωνάσης, αλλάζουν την παγκόσμια ιστορία.

Ενδεικτικά θα αναφέρω μερικές πασίγνωστες επιχειρήσεις:

Κλωσταί Πεταλούδα, Ολυμπιακή Αεροπορία, Ελληνική Εριουργία, Μπισκότα Παπαδοπούλου, Εριουργία Τρία Άλφα, Μύλοι Αγίου Γεωργίου, Ελληνικά Υφαντήρια, ΠΥΡΚΑΛ, ΒΟΤΡΥΣ, ΛΑΡΚΟ, Τράπεζα Εργασίας, Λιγνιτορυχία Πτολεμαϊδος, Ελληνική Εταιρία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων.

Όλες οι εσπερίδες του Διαρκούς Ανοιχτού Συνεδρίου του Δήμου Καισαριανής μεταδόθηκαν ζωντανά στο διαδίκτυο, με την ευγενική χορηγία της Cosmote, η οποία ήταν ο μέγας χορηγός του Συνεδρίου.