Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΑ -ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ -Η ΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στις 4 Αυγούστου στην Ελλάδα εγκαθιδρύθηκε η φασιστική δικτατορία.
Η φασιστική κυβέρνηση Μεταξά με εμπνευστή και συνεργό την Αυλή κατάργησε το Σύνταγμα, κατέλυσε τις δημοκρατικές ελευθερίες, έθεσε εκτός νόμου τα πολιτικά κόμματα. Φίμωσε τον τύπο, απαγόρευσε τις απεργίες. Εξαπέλυσε άγριο διωγμό κατά των δημοκρατικών πολιτών και ιδιαίτερα κατά των κομμουνιστών. Δεκάδες χιλιάδες πέρασαν από τα κρατητήρια της ασφάλειας. Χιλιάδες αγωνιστές του λαού συνελήφθηκαν. Εκατοντάδες βασανίστηκαν απάνθρωπα στα μπουντρούμια της ασφάλειας, χιλιάδες στάλθηκαν χωρίς δίκες στα ξερονήσια και τις φυλακές.
Με πρόσχημα την ενίσχυση της Εθνικής άμυνας η δικτατορία επέβαλε στους εργαζόμενους ασήκωτους φόρους και αναγκαστικούς εράνους.
Η δικτατορία κατέβαλε συστηματικές προσπάθειες για τη διάδοση της φασιστικής ιδεολογίας.
Ιδιαίτερες προσπάθειες κατέβαλε για τον εκφασισμό της ελληνικής νεολαίας.
Σεπτέμβριος 1939“
Αρχίζει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος με την επίθεση της χιτλερικής Γερμανίας εναντίον της Πολωνίας.
Oκτώβριος 1940
Το πρωί της 28ης Οκτώβρη η φασιστική Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα. Μέσα σε λίγη ώρα οι δρόμοι της ελληνικής πρωτεύουσας πλημμύρισαν από πλήθος λαού που σχημάτιζαν παντού ογκώδεις διαδηλώσεις. Μπροστά στα μάτια των χωροφυλάκων του Μεταξά οι διαδηλωτές φώναζαν ρυθμικά «θάνατος στον φασισμό».
Στις 29 Οκτώβρη 1940 εξακόσιοι κρατούμενοι κομμουνιστές της Ακροναυπλίας υπέβαλαν υπόμνημα στην κυβέρνηση Μεταξά με το οποίο καταδίκαζαν την επίθεση της φασιστικής Ιταλίας, καλούσαν σε αντίσταση και ζητούσαν να σταλούν στο μέτωπο για να πολεμήσουν τους επιδρομείς. Η φασιστική κυβέρνηση απέρριψε το αίτημα ζητώντας τους να απορρίψουν πρώτα τις αντιφασιστικές ιδέες.
Στις 31 Οκτώβρη 1940 από τα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας της Αθήνας ο τότε Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής επιτροπής του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης απηύθυνε ανοιχτό γράμμα προς τον Ελληνικό λαό στο οποίο τονιζόταν το εξής «Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και ο κάθε βράχος, κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό, καλύβα με καλύβα, ή κάθε πόλη, σπίτι με σπίτι πρέπει να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.»
Από την Καισαριανή για το Αλβανικό μέτωπο το 1940 αναχωρεί ο Θανάσης Κλάρας (Άρης Βελουχιώτης).
Η ηρωική αντίσταση του ελληνικού λαού, που κράτησε έως τις 26 Μάρτη 1941, απέκρουσε τους ιταλοφασίστες εισβολείς. Για τον ελληνικό λαό ήταν η αρχή του μεγάλου Απελευθερωτικού Αγώνα κατά του φασισμού που έμελλε να αποτελέσει μια από τις ενδοξότερες σελίδες στην ιστορία του.
Η αποτυχία των φασιστικών Ιταλικών δυνάμεων να καταλάβουν την Ελλάδα είχε σαν αποτέλεσμα το Γερμανικό Επιτελείο ν’ αναβάλει για 4-5 εβδομάδες την επιχείρηση Μπαρμπαρόσα (επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης).
6 Απριλίου 1941
Στις 6 Απρίλη τα χιτλερικά στρατεύματα εισέβαλαν στο ελληνικό έδαφος. Το Γενικό Στρατηγείο έδωσε εντολή στα στρατεύματα που υπερασπίζονταν τη Μακεδονία και Θράκη να παραδοθούν στους Γερμανούς. Στις 23 Απρίλη η Ελλάδα υπογράφει πρωτόκολλο παράδοσης.
Η κυβέρνηση μαζί με το Παλάτι διέφυγαν στο εξωτερικό (Κάιρο και Λονδίνο), παίρνοντας μαζί τους τις τεράστιες ποσότητες των κρατικών αποθεμάτων σε χρυσό. Φεύγοντας παρέδωσαν χίλιους εξακόσιους φυλακισμένους και εξόριστους κομμουνιστές και άλλους αντιφασίστες πολιτικούς αντιπάλους του δικτατορικού καθεστώτος στους φασίστες κατακτητές.
Από τον αστικό πολιτικό κόσμο ένα τμήμα παρέμενε στη χώρα επιλέγοντας την ανοιχτή συνεργασία με τους κατακτητές, ενώ ένα άλλο απείχε από τον αγώνα, προσβλέποντας καιροσκοπικά σε μελλοντικές εξελίξεις. Γενικά την κρυφή ή ανοικτή συνεργασία με τους φασίστες κατακτητές ακολούθησε με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο ολόκληρη σχεδόν η αστική τάξη. Με τις ευλογίες της αστικής τάξης και των πολιτικών της εκπροσώπων σχηματίστηκε η κατοχική κυβέρνηση του κουίσλινγκ στρατηγού Τσολάκογλου.
Αντιθέτως οι κομμουνιστές από τις πρώτες μέρες της κατάρρευσης του μετώπου ανασυγκροτούν τις οργανώσεις τους προετοιμάζοντας την οργάνωση της πάλης του λαού κατά των κατακτητών. Οι Έλληνες πατριώτες προσπαθούν να βρουν τρόπο να εκφράσουν την αντίθεση τους στη «νέα τάξη» του Χίτλερ.[]
ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Στην Καισαριανή την πρώτη μέρα της εισβολής του κατακτητή εκδηλώνεται αντίσταση κατά του κατακτητή. Από τη δασκάλα Φωτεινή Τσαμπάζη και τον Στέλιο Φράγκο γράφεται το πρώτο αντιστασιακό σύνθημα στον τοίχο της Νήαρ Ηστ: “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ¨Η ΘΑΝΑΤΟΣ”.
27 Απρίλη 1941
Μπήκαν στην Αθήνα οι πρώτες μηχανοκίνητες μεραρχίες των κατακτητών. Σε λίγες ημέρες οι εισβολείς ολοκλήρωσαν την κατάληψη της χώρας. Στις 17 Μαΐου 1941 με διαταγή του Χίτλερ η Ελλάδα χωρίστηκε επίσημα σε ζώνες κατοχής: Γερμανική, Ιταλική και Βουλγάρικη. Η Αθήνα και Πειραιάς περιήλθαν στη γερμανική ζώνη.
Λίγες μόλις μέρες νωρίτερα ο Θανάσης Κλάρας επέστρεψε από το Αλβανικό Μέτωπο στην Καισαριανή και σε σύσκεψη με 12 παλιούς συντρόφους του, στο άλσος της σημερινής Πανεπιστημιούπολης, μίλησε για την ανάγκη συνέχισης του ένοπλου αγώνα.[/]
28 Μάη 1941
Ιδρύθηκε στην Αθήνα με πρωτοβουλία των κομμουνιστών η Εθνική Αλληλεγγύη με αποστολή την περίθαλψη των τραυματιών αναπήρων, των φυλακισμένων, των εξόριστων, των κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η Εθνική Αλληλεγγύη προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στο αγωνιζόμενο Έθνος γι’ αυτό ονομάστηκε «Μάνα του αγώνα».
Στην Καισαριανή υπεύθυνη της Εθνικής Αλληλεγγύης ήταν η Πελαγία Οικονομίδου.
22 Ιούνη 1941
Η χιτλερική Γερμανία επιτέθηκε κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Οι χιτλερικοί εισβολείς έθεσαν σκοπό να κατακτήσουν το έδαφος και τον πλούτο της ΕΣΣΔ, αλλά κυρίως να συντρίψουν το σοσιαλιστικό καθεστώς. Η είσοδος της ΕΣΣΔ στον πόλεμο στάθηκε καθοριστικό ορόσημο στην πορεία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Η φύση και οι δυνατότητες του σοσιαλιστικού συστήματος, ο ηρωισμός του Σοβιετικού λαού και Στρατού έθεσαν τη Σοβιετική Ένωση στην πρωτοπορία των αγωνιστών κατά της συντριβής του φασισμού.
16 Ιουλίου: 1941
Ιδρύεται το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ). Στη συνέχεια το εργατικό ΕΑΜ
αποτέλεσε την ηγετική -πρωτοπόρα εθνική και κοινωνική δύναμη του απελευθερωτικού κινήματος.[/]
27 Σεπτέμβρη 1941
Με πρωτοβουλία του ΚΚΕ και τη συμμετοχή του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας, της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας και του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας ιδρύθηκε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ). Σκοποί του ΕΑΜ σύμφωνα με την Ιδρυτική του Διακήρυξη ήταν: α) Η απελευθέρωση του Έθνους από το ζυγό και απόκτηση πλήρους εθνικής ανεξαρτησίας, β) Ο σχηματισμός προσωρινής κυβέρνησης αμέσως μετά την εκδίωξη των κατακτητών, γ) Η κατοχύρωση του κυριαρχικού δικαιώματος του λαού.
Η Κεντρική Οργανωτική Επιτροπή του ΕΑΜ με το Διάγγελμα που κυκλοφόρησε στις 10 Οκτώβρη προσανατόλιζε τον Ελληνικό Λαό στην ένοπλη πάλη. Τη βάση του ΕΑΜ αποτελούσε η μαχητική συμμαχία των εργαζομένων της πόλης και του χωριού με επικεφαλής την πρωτοπόρα επαναστατική τάξη της ελληνικής κοινωνίας, την εργατική τάξη. Στην πορεία στο ΕΑΜ προσχώρησαν προοδευτικά στοιχεία από τη διανόηση και πατριώτες όλων των παρατάξεων.
Ο πρώτος οργανωτικός γραμματέας του ΕΑΜ της Καισαριανής ήταν ο Γιώργος Παλαιολόγος, παλιός αγωνιστής με εξορίες.
Οκτώβρης 1941
Με την καθοδήγηση του ΕΑΜ αρχίζουν οι πρώτες εκδηλώσεις κατά των κατακτητών.
Λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία του Διαγγέλματος έλαμψαν ψηλά στον Υμηττό τα φωτεινά γράμματα του ΕΑΜ και η ιστορική ημερομηνία 28 Οκτώβρη 1940, προσκλητήριο σε όλους τους Έλληνες στον αγώνα για τη λευτεριά.
Στις 28 Οκτώβρη στο κέντρο της Αθήνας διαδήλωσαν φοιτητές. Την επόμενη μέρα οι ανάπηροι κατέθεσαν στεφάνι στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη.
Χειμώνας 1941-1942
Άρχισαν να εμφανίζονται τα σημάδια της τρομερής πείνας εξαιτίας της αρπαγής όλων των αποθεμάτων τροφίμων από τους κατακτητές. Η βιομηχανική παραγωγή περιορίστηκε στα εργοστάσια που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των στρατευμάτων της κατοχής. Οι μισθοί και τα ημερομίσθια ουσιαστικά εκμηδενίστηκαν. Το πρόβλημα της επιβίωσης έμπαινε μπροστά στο λαό με μεγάλη οξύτητα.
Τα δελτία δεν επαρκούσαν. Η κατανάλωση κατά άτομο μόλις αντιστοιχούσε σε 900-1000 θερμίδες.
Η κατάσταση αυτή οδήγησε σε ένα τρομερό λιμό. Χιλιάδες πολίτες κάθε ηλικίας έπεφταν νεκροί στους δρόμους της Αθήνας και του Πειραιά. Υπολογίζεται πως από την πείνα το χειμώνα 1941-1942 πέθανε πάνω από 1/10 κατοίκων των δύο πόλεων.
Η πείνα δεν ήταν το μόνο πρόβλημα. Ο χειμώνας ήταν βαρύς. Όλος ο Υμηττός θα ανασκαφτεί και οι λόγγοι θα ξεριζωθούν για την αναζήτηση της ξυλείας και κούτσουρων.
Καταδικάζοντας το λαό σε θάνατο από την πείνα οι φασίστες απέβλεπαν στην πλήρη υποταγή του.
Ένας χιτλερικός στρατηγός διατύπωσε κυνικά την εγκληματική πολιτική των ναζιστών: « Οι έλληνες πρέπει να γνωρίζουν τούτο: Οι πλούσιοι των θα πεινάσουν. Οι φτωχοί θα αποθάνουν και οι γερμανοί θα νικήσουν».
Το ΕΑΜ αμέσως μετά την ίδρυσή του θα ρίξει το σύνθημα: «Εμπρός όλοι στην πάλη για την επιβίωση». Η πάλη για την επιβίωση πήρε ποικίλες μορφές και θα πάρει παλλαϊκό χαρακτήρα.
Οκτώβρης 1941
Μετά την ίδρυση του ΕΑΜ με απόφαση της ηγεσίας του ΚΚΕ συγκροτήθηκε στις αρχές του Οκτώβρη 1941 στην Αθήνα Στρατιωτικό Κέντρο Αντίστασης (ΣΚΑ).
Με την καθοδήγηση του ΣΚΑ δυνάμωσαν στην Αθήνα και στον Πειραιά οι προσπάθειες για οργάνωση μαχητικών ομάδων και προσέλκυση αξιωματικών στον αγώνα. Ένα μήνα αργότερα
με πυρήνα του ΣΚΑ συγκροτήθηκε η Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή (ΚΣΕ), που αποτέλεσε το ανώτατο Επιτελείο του αγώνα και καθοδηγούνταν από την ΚΕ του ΕΑΜ.
Γενάρης –Φλεβάρης 1942 Ίδρυση του ΕΛΑΣ
Η ΚΕ του ΚΚΕ και η ΚΕ του ΕΑΜ γνωστοποίησαν την απόφασή τους για τη δημιουργία στρατού της Αντίστασης με την ονομασία Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ). Η ΚΣΕ ανασυγκροτήθηκε, διευρύνθηκε και ονομάστηκε Κεντρική Επιτροπή του ΕΛΑΣ. Στην Ιδρυτική Προκήρυξη που κυκλοφόρησε στις 16 Φλεβάρη 1942 διατυπωνόταν ο κύριος σκοπός που ήταν ο αγώνας για την απελευθέρωση της χώρας από τους ξένους κατακτητές.
Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας είχε ξεχωριστή αυτοτελή διάρθρωση και διοίκηση από πάνω μέχρι κάτω. Είχε ξεχωριστή κάθετη κομματική καθοδήγηση των διοικήσεων και της βάσης η οποία κατέβαινε από τους καπεταναίους. Οι καπεταναίοι στην Αθήνα ήταν όλοι μέλη του ΚΚΕ.
Στον ΕΛΑΣ Αθήνας η διάρθρωση ήταν Ταξιαρχία-Συντάγματα-Τάγματα.
Το Α’ Σώμα Στρατού της Αθήνας κατά την αρχική του συγκρότηση είχε δύο ταξιαρχίες με δύο συντάγματα η κάθε μία (κάθε σύνταγμα είχε βασικά τρία τάγματα). Στην πράξη όμως είχε τέσσερα και πέντε και δύο ανεξάρτητα Συντάγματα.
Η Καισαριανή υπαγόταν στην πρώτη Ταξιαρχία που έπιανε από το Γουδί μέχρι και την Γλυφάδα, δηλαδή όλο το φρύδι Υμηττού, και στο Δεύτερο Σύνταγμα που κάλυπτε την Καισαριανή, Κουπόνια, Γουδί, Αμπελόκηπους, Ζωγράφου, Βύρωνα, Υμηττό, Παγκράτι, Γούβα, Ηλιούπολη, Κατσιπόδι, Νέο Κόσμο.
Διοίκηση Ι Ταξιαρχίας (κατά διαστήματα )
- Στρατιωτικός : Δεληβοριάς Στάθης (Πάτροκλος)
- Α’ Καπετάνιος: Λογοθέτης Γιάννης (Κοσμάς)
- Aναπληρωτής Α’ Καπετάνιου: Γκιουζέλης Στέφανος
- Β’ Καπετάνιος: Σπανός Γεώργιος
- Γ’ Καπετάνιος: Τζούδας Γιάννης, Ρασλάς Τάσος, Παπαχρήστου Δημοσθένης
- Επιτελάρχης: Ξανθόπουλος Σπύρος, Λάμπρου Τάσος (Αχιλλέας)
- Επιτελείο: Βαλυράκης Γιάννης, Λαμπαδαρίδης Χρυσόστομος, Χατζηπαναγιώτης Πάνος
- Σύνδεσμος : Αργυροηλιοπούλου Ελευθερία
- Διοίκηση ΙΙ Συντάγματος (κατά διαστήματα)
- Στρατιωτικός: Κιλισμανής Γιάννης (Γύλος), Βενετσανόπουλος Βασίλης
- Α’ Καπετάνιος: Τσιρίκος Κώστας (Θεμιστοκλής), Αργυροηλιόπουλος Θεόδωρος (Αντώνης–Λάμπρος)
- Β’ Καπετάνιος: Πλούμπης Τάσος, Μακρής Ορέστης (Γιάννης), Τσιφογιαννέας Τάκης (Πέτρος), Ρασιάς Τάσος
- Γ’ Καπετάνιος: Παπαïωάννου Πάνος
- Υπασπιστής: Νικήτας
- Επιτελείο: Μακαρώνας Κώστας, Μπούρμπος Σωτήρης, Σιδέρης Γιώργος, Φούφας Βαγγέλης, Γιαμπάδης Αύγουστος, Πουλάς.
- Εθνική Πολιτοφυλακή Σωτηράκος Χριστόφορος (Λάμπης).
Ο όρκος των Ταγμάτων Ασφαλείας
«Ορκίζομαι εις τον Θεόν τον άγιον τούτον όρκον, ότι θα υπακούω απολύτως εις τας διαταγάς του Αρχηγείου του Γερμανικού Στρατού Αδόλφου Χίτλερ. Θα εκτελώ πιστώς απάσας τας ανατεθησομένας μοι υπηρεσίας και θα υπακούω άνευ όρων εις τας διαταγάς των ανωτέρων μου.Γνωρίζω καλώς, ότι δια μίαν αντίρρησιν εναντίον των υποχρεώσεων μου, τας οποίας δια του παρόντος αναλαμβάνω, θέλω τιμωρηθή παρά των Γερμανικών Στρατιωτικών νόμων»
Ο όρκος του ΕΛΑΣίτη
«Ορκίζομαι ότι θα αγωνισθώ έως την τελευταία σταγόνα του αίματός μου για την πλήρη απελευθέρωση, ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Πατρίδας. Για την περιφρούρηση των συμφερόντων του ελληνικού λαού και την αποκατάσταση και κατοχύρωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων του. Για το σκοπό αυτό θα υπακούω στις πράξεις και αποφάσεις της ΠΕΕΑ και θα εκτελώ ευσυνείδητα και πειθαρχικά τις εντολές των ανωτέρων μου και θα αποφεύγω κάθε πράξη που θα με ατιμάζει σαν άτομο και σαν αγωνιστή του ελληνικού λαού».
12 Απριλίου 1942
Άρχισε απεργία από το Κεντρικό Ταχυδρομείο που γρήγορα αγκάλιασε όλες τις Δημόσιες Υπηρεσίες.
Στην απεργία συμμετείχαν πάνω από 50.000 εργαζόμενοι.
Ήταν ο πρώτος απεργιακός αγώνας την περίοδο της κατοχής που έπαιρνε τέτοια έκταση.
Οι πρώτες εκτελέσεις στο Σκοπευτήριο. Μάης- Ιούνης 1942.To Μάιο του 1942 έγινε η πρώτη εκτέλεση στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Εκτελέστηκαν δύο αγωνιστές για σαμποτάζ σε γερμανικό στρατώνα, ενώ τον Ιούνιο με το πρόσχημα των αντιποίνων για δύο σαμποτάζ που συνέβησαν στην περιφέρεια Αθηνών οι Γερμανοί τουφέκισαν οχτώ ομήρους. Οι μελλοθάνατοι στο δρόμο τραγουδούσαν τον Εθνικό Ύμνο. Όταν αντίκρισαν το εκτελεστικό απόσπασμα ζητωκραύγασαν: «Ζήτω η Ελλάδα μας». Την ίδια νύχτα οι αρχές κατοχής προβαίνουν σε ανακοίνωση: «…κατόπιν της διαπραχθείσης απόπειρας κατά την νύχτα προς την νύχτα 4 Ιουνίου επί του τμήματος σιδηροδρομικής γραμμής Λιοσίων –Αθηνών, διετάχθη η εκτέλεσις ορισμένου αριθμού κρατουμένων…».
19 Νοέμβρη 1942
Ο Σοβιετικός Στρατός πέρασε σε αντεπίθεση βορειοδυτικά και νότια του Στάλινγκραντ. Από τις 19 Νοέμβρη 1942 μέχρι τις 2 Φλεβάρη 1943 οι χιτλερικές ορδές είχαν απώλειες πάνω από 800 χιλιάδες άνδρες (800.000). Ενώ στη διάρκεια της μάχης του Στάλινγκραντ που κράτησε επτάμισι περίπου μήνες οι στρατιές του φασιστικού συνασπισμού έχασαν πάνω από το ένα τέταρτο των δυνάμεών τους. Ήταν η απαρχή της ριζικής στροφής στην πορεία του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Για όλους τους σκλαβωμένους λαούς άρχισε να προβάλλει η χαραυγή της δικής τους απελευθέρωσης.
23 Φλεβάρη 1943
Ιδρύεται η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) που συνέβαλλε σημαντικά στην ανάπτυξη του κινήματος της Αντίστασης. Στις γραμμές της ΕΠΟΝ είχαν προσχωρήσει 600.000 περίπου νέοι και νέες, ενώ 32.000 επονίτες και επονίτισσες πολέμησαν τους κατακτητές από τις γραμμές του ΕΛΑΣ. Οι Επονίτες και τα αετόπουλα του 6ου τομέα με την απελευθέρωση υπολογίζονταν σε 17.000.
Στις 49 μάχες που έδωσαν οι Ανατολικές συνοικίες πάνω από χίλια επονίτικα χωνιά καθημερινά καλούσαν το λαό των συνοικιών για τη λευτεριά. Τα συνθήματα στους τοίχους της Καισαριανής μόνο σε μία μέρα έφταναν τα 400. Οι επονίτες και τα αετόπουλα της Γούβας και του Υμηττού κατέβηκαν πολλές φορές στον Ερυθρό Σταυρό τραγουδώντας «τα παπούτσια μας μπατίρισαν». Η επονίτικη ορχήστρα έπαιζε κάθε βράδυ στην πλατεία του Υμηττού. Στους τελευταίους μήνες της κατοχής το 70% των ΕΠΟΝΙΤΩΝ των Ανατολικών συνοικιών πέρασαν στον ΕΛΑΣ.
Στον αγώνα για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία πάνω από 265 επονίτες έδωσαν τη ζωή τους,185 στην κατοχή και 80 στον Δεκέμβρη. Ανάμεσά τους τα μέλη του Τομεακού Συμβουλίου, Χατζηδάκης, Βασιλείου, Περτέσης, Τζανολίνος, Υφαντής.
Φλεβάρης 1943
Οι απώλειες του χιτλερικού στρατού στο Ανατολικό Μέτωπο και η ολομέτωπη επίθεση των Σοβιετικών δυνάμεων θέτουν επιτακτικά στο χιτλερικό επιτελείο το πρόβλημα των εφεδρειών.
Το πρωί της 20ης Φλεβάρη το πρακτορείο ειδήσεων πληροφορεί τους Έλληνες πως πρέπει να συμμετάσχουν ενεργητικά και με θετικό τρόπο στη δημιουργία «του νέου κόσμου», με την επιστράτευση.
Από την πρώτη στιγμή οι αντιστασιακές οργανώσεις πήραν απόφαση για τη ματαίωση της επιστράτευσης.
Στις 24 Φλεβάρη ξεσπούν απεργίες και 100.000 λαού ξεχύθηκε σε μεγαλειώδεις διαδηλώσεις στο Σύνταγμα. Οι απεργίες και οι διαδηλώσεις με την καθοδήγηση των εαμικών οργανώσεων, που συνεχίστηκαν μέχρι τα μέσα του Μάρτη, είχαν σαν αποτέλεσμα να ματαιώσουν τα σχέδια των κατακτητών, να μην σταλεί να πολεμήσει κανένα ελληνικό στρατιωτικό τμήμα στο Ανατολικό μέτωπο.
28 Νοέμβρη 1943
Στην πορεία ριζικής στροφής του πολέμου συνήλθε στις 28 Νοέμβρη -1 Δεκέμβρη 1943 η Διάσκεψη της Τεχεράνης που ασχολήθηκε με το άνοιγμα Δευτέρου Μετώπου. Αποφασίστηκε ν’ ανοίξει το Δεύτερο Μέτωπο στη Γαλλία το Μάη του 1944. Τελικά οι ΗΠΑ και η Βρετανία άνοιξαν το δεύτερο μέτωπο στην Ευρώπη κατά του «Άξονα», με την απόβαση στη Νορμανδία, μόλις στις 6 Ιούνη 1944, τρία χρόνια μετά τη δημιουργία του «αντιφασιστικού συμφώνου» (12 Ιούλη 1941) ανάμεσα σε αυτές και τη Σοβιετική Ένωση.
1943-1944
Προς τα τέλη του 1943- αρχές 1944 ο ένοπλος αγώνας στην Αθήνα και τον Πειραιά κλιμακώνεται.
Οι μαχητές του Α’ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ αντιμετωπίζουν την σκληρή και ολομέτωπη επίθεση των φασιστών κατακτητών καθώς και των συνεργατών τους των Σωμάτων Ασφαλείας και της κυβέρνησης.
10 Μάρτη 1944
Το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης φουντώνει. Δημιουργείται η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) στη Βίνιανη της Ευρυτανίας.
Εκλογές για ανάδειξη των εθνοσυμβούλων προκηρύχτηκαν σε όλη την επικράτεια της Ελλάδας.
Στις Ανατολικές συνοικίες της Αθήνας η δουλειά για τις εκλογές οργανώθηκε συστηματικά και επιτελικά. Δεν έμεινε κανένα σπίτι που να μην έχει πάρει ψηφοδέλτιο. Ο ΕΛΑΣ παρόλο που βρισκόταν σε καθημερινή σύγκρουση με τον εχθρό κινητοποιήθηκε για να προστατέψει τα εκλογικά συνεργεία για να πάρει ο λαός μέρος στις εκλογές.
Ψήφισαν για πρώτη φορά γυναίκες, νέοι και νέες άνω των 18 χρονών
5 Απριλίου 1944
Το πρωί της Τετάρτης 5 Απριλίου στην πλατεία Παπαδιαμαντοπούλου (Πιπεριές), που συγκλίνουν η λεωφόρος Ζωγράφου και η οδός Ξενίας, οι κατακτητές κρέμασαν πέντε αγωνιστές που είχαν συλλάβει σε αντίποινα για τον έρανο που έκανε στις 25 Μάρτη 1944 η ΕΠΟΝ Καισαριανής- Ζωγράφου. Οι πολιτικές οργανώσεις του ΕΑΜ με τον ΕΛΑΣ της περιοχής έλαβαν απόφαση για την οργάνωση αυθημερόν μαζικής διαμαρτυρίας.
Για να χτυπήσουν την αγωνιστική αυτή εκδήλωση του Λαού οι χιτλερικοί απέστειλαν ισχυρές δυνάμεις Γερμανοτσολιάδων- Χαφιέδων και τμημάτων της Ειδικής ασφαλείας περικυκλώνοντας τους συνοικισμούς Ζωγράφου- Κουπονιών- Καισαριανής και επιχειρώντας να διεισδύσουν από διάφορα σημεία προς το κέντρο των συνοικισμών.
Στις 12.10 το μεσημέρι μικρά ευκίνητα τμήματα των οργανώσεων της περιοχής, που ήταν σε επιφυλακή για την περιφρούρηση της μαζικής διαδήλωσης, συγκρούστηκαν με τον εχθρό προκαλώντας του μεγάλη φθορά και σύγχυση. Στη σκληρή σύγκρουση στον συνοικισμό Ζωγράφου ο εχθρός είχε δύο νεκρούς χαφιέδες της Ειδικής Ασφάλειας.
Ταυτόχρονα μεγάλη μαχητική ομάδα με σκληρό αγώνα απέκρουσε και εξανάγκασε σε υποχώρηση δύναμη των Ταγμάτων Ασφαλείας αφού τραυμάτισε θανάσιμα τον επικεφαλής αξιωματικό.
Η προσπάθεια του εχθρού στράφηκε κυρίως κατά του συνοικισμού της Καισαριανής. Δύναμη 100 περίπου Γερμανοτσολιάδων και της Ειδικής Ασφάλειας προσπάθησε να διεισδύσει από την ανατολική πλευρά κοντά στο Άλσος και συγκρούστηκε με δυνάμεις του ΕΛΑΣ Καισαριανής.
Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ κατατετμημένες σε μικρές ευκίνητες ομάδες έδωσαν σκληρές μάχες, φράζοντας τον δρόμο των κατακτητών ανατρέποντας τα σχέδια του εχθρού.
Σκληρές μάχες διαδέχονταν η μια την άλλη μέσα στους δρόμους της Καισαριανής. Επί πέντε συνεχείς ώρες (από την 14.30- 19.30) ο εχθρός επιτίθεται σκληρά αντιμετωπίζοντας τα τμήματα του αγωνιζόμενου λαού με σύσσωμη συμμετοχή των οργανώσεων της Καισαριανής, Νέας Ελβετίας- Γούβας. Τα παραδείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας ήταν άφθονα.
Ο εχθρός, μπροστά στη μεγαλειώδη αυτή αντίσταση του Λαού, εγκατέλειψε τα σχέδιά του και απέσυρε τις δυνάμεις του περίπου στις 19,30 ώρα αφού υπέστη σοβαρές απώλειες (15 νεκρούς και τραυματίες) έναντι 4 νεκρών μη οργανωμένων στον ΕΛΑΣ.
Την επόμενη το πρωί στις 2.30’ ισχυρές δυνάμεις της αντίδρασης (τσολιάδες, χωροφύλακες και χαφιέδες της ειδικής) επιχείρησαν να κυκλώσουν τους συνοικισμούς Νέα Ελβετία και Καισαριανή.
Σημαντική δύναμη του εχθρού δέχθηκε πυρά από πιστόλια και χειροβομβίδες από ενεδρεύον τμήμα και πριν προφθάσει να αναπτυχθεί δέχθηκε πλευρικά πυρά από οπλοπολυβόλο άλλου τμήματος του ΕΛΑΣ με αποτέλεσμα να τεθούν εκτός μάχης 30 περίπου Γερμανοτσολιάδες.
Ο εχθρός ύστερα από το αιφνιδιαστικό χτύπημα δεν επεχείρησε να επιτεθεί, αλλά αρκέστηκε να καταλάβει θέσεις και να ερευνήσει την περιοχή με ισχυρούς προβολείς. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ μπροστά στην αριθμητική υπεροχή του εχθρού απεσύρθησαν στα παρακείμενα υψώματα.
8 Απριλίου 1944
Στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής οι Γερμανοί εκτέλεσαν 50 έλληνες πατριώτες, οι 21 από αυτούς ήταν παλιοί αγωνιστές εξόριστοι της Ανάφης που κρατούνταν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου.
18 Απριλίου 1944
Απέναντι από το γυμναστήριο της Νήαρ ¨Ηστ στο σχολείο του Βενιζέλου μέχρι το Φλεβάρη του 1944 στρατωνίζονταν Γερμανοί. Μετά δε και το ισχυρό χτύπημα που δέχθηκαν στη μάχη των κρεμασμένων (5 Απρίλη 1944) αποφάσισαν να εγκαταστήσουν μόνιμα, το βράδυ της 18 Απρίλη 1944, ένα λόχο ταγματαλητών και δύναμη της Ειδικής Ασφάλειας (χωροφυλακής).
Ο ΕΛΑΣ της περιοχής κινητοποίησε όλες τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ και μπήκε σε επιφυλακή. Παράλληλα οι πολιτικές οργανώσεις με χωνιά καλούσαν σε συναγερμό και γενικό ξεσηκωμό το λαό της Καισαριανής. Μέσα σε λίγες ώρες, οργανώθηκε διαδήλωση και συγκέντρωση των κατοίκων της Καισαριανής μπροστά στο αστυνομικό τμήμα. Ξέσπασαν διαμαρτυρίες ενάντια στους δολοφόνους και εκδηλώθηκε η απόφασή τους να μην αφήσουν τους γερμανοτσολιάδες να πραγματοποιήσουν το σχέδιό τους και να χυθεί αθώο αίμα στη συνοικία.
Τα μεσάνυχτα ακούστηκε ισχυρή έκρηξη. Από την έκρηξη ξύπνησε και ξεσηκώθηκε ολόκληρη η Καισαριανή. Ο Πλυτζανόπουλος και το επιτελείο του πιστεύοντας πως είχε υπονομευτεί ολόκληρο το σχολείο εγκατέλειψαν τα σχέδιά τους.
21 Απριλίου 1944
Ημέρα Παρασκευή και ώρα 13,00 εκδηλώθηκε συνδυασμένη επίθεση εναντίον της Καισαριανής με δύναμη περίπου χιλίων (1.000) Γερμανοτσολιάδων, χαφιέδων της Ειδικής Ασφάλειας μαζί με την Γκεστάπο που επέβαιναν σε 15 φορτηγά και 8 επιβατικά αυτοκίνητα των ΕΣ-ΕΣ. Επικεφαλής της επίθεσης ήταν ο ίδιος ο διοικητής της Γκεστάπο, στρατηγός-δήμιος Σιμάνα και ο Πλυτζανόπουλος.
Η επίθεση άρχισε ταυτόχρονα από την πλευρά των Κουπονιών και του νοσοκομείου Συγγρού, ενώ οι άλλες δυνάμεις περικύκλωσαν τον συνοικισμό αφού έπιασαν επίκαιρα σημεία- διαβάσεις από Παγκράτι προς Βύρωνα, προώθησαν τμήματά τους ανάμεσα στους συνοικισμούς Ζωγράφου-Νέα Ελβετία, κατέλαβαν υψώματα.
Οι κάτοικοι της Γούβας και του Βύρωνα δέχτηκαν την επίθεση των Γερμανών, ενώ γιόρταζαν τη γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής.
Επακολούθησε ένοπλη σύγκρουση. Τον εχθρό τον αντιμετώπισαν όχι περισσότεροι από 60 ένοπλοι ελασίτες.
Η πρώτη αντίσταση εκδηλώθηκε προς την πλευρά των Κουπονιών όπου οι ένοπλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ εμπόδιζαν την είσοδο στη συνοικία. Επίσης δόθηκαν μάχες στη δυτική πλευρά της Καισαριανής με χαφιέδες της Ειδικής Ασφάλειας, στο Αστυνομικό Τμήμα όπου οι δυνάμεις του Μπουραντά περικυκλώθηκαν από Ελασίτες, στην πλατεία της συνοικίας με τσολιάδες που ξεφόρτωναν τα αυτοκίνητα.
Σε λίγο η μάχη γενικεύτηκε και ολόκληρη η συνοικία μεταβλήθηκε σε πεδίο μάχης.
Παράλληλα στον Κοπανά δόθηκε μάχη από δυνάμεις του ΕΛΑΣ των γειτονικών συνοικιών.
Οι συγκρούσεις διακόπηκαν στις 17,30 μετά από πεντάωρη μάχη. Στο τέλος της επίθεσης προχώρησαν σε συλλήψεις.
Ο απολογισμός για τον εχθρό ήταν βαρύς: πενήντα νεκροί και τραυματίες στην Καισαριανή και άλλοι δέκα στην Γούβα, μεταξύ των οποίων και δυο αξιωματικοί των Γερμανοτσολιάδων.
Οι ελασίτες μετρούσαν τέσσερις νεκρούς, έξι τραυματίες, πέντε συλληφθέντες αφού έριξαν και την τελευταία σφαίρα που είχαν.
Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν ο Διοικητής ενός Λόχου Καισαριανής που έπεσε ηρωικά σαν Λαϊκός ηγέτης φωνάζοντας «Ζήτω το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Λαού μας».
Επίσης ανάμεσα στους τραυματίες υπήρχαν πολλά γυναικόπαιδα.
22 Απρίλη 1944
Την επόμενη μέρα της μάχης της Καισαριανής η Αθήνα παρουσίαζε απεργιακή όψη.
Ο λαός της κινητοποιήθηκε για την υπεράσπιση και αλληλεγγύη στους κατοίκους της συνοικίας.
Είκοσι πέντε χιλιάδες (25.000) δημόσιοι υπάλληλοι κατέβηκαν σε 24ωρη απεργία για τα ζητήματά τους και εναντίον της τρομοκρατίας. Απεργίες πραγματοποιήθηκαν στις Γενικές Αποθήκες, στην Εταιρία Υπονόμων και Σίγγερ. Ενώ πραγματοποιήθηκαν τετράωρη στάση και συγκέντρωση τροχιοδρομικών στο εργοστάσιο Καλλιθέας και εκατό τροχιοδρομικών στην Κίνηση. Στάση έγινε στους τσαγκαράδες με εξακόσια άτομα, δίωρη στάση στους υφαντουργούς της Νέας Ιωνίας, στάση στην ΑΤΕ κλπ.
Ο λαός της Αθήνας εξέφρασε την αλληλεγγύη του με διαμαρτυρίες έξω από το Υπουργείο Οικονομικών όπου συγκεντρώθηκαν τρεις χιλιάδες (3.000) υπάλληλοι και εργάτες. Επίσης επιτροπές από δύο χιλιάδες (2.000) συγκεντρώθηκαν στο Μέγαρο της Αρχιεπισκοπής. Εκδήλωση και διαδήλωση έγινε στου Γκύζη για την υπεράσπιση της Καισαριανής.
28 Απρίλη 1944
Σε ένα μικρό σπιτάκι στην οδό Αγραίων στον Υμηττό γράφτηκε μια από τις ηρωικότερες στιγμές της Αντίστασης.
Το σπίτι, όπου φυλάσσονταν ο οπλισμός του ΙΙ τάγματος της Ι Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ Ανατολικών Συνοικιών, προδόθηκε και στις 10 το πρωί περικυκλώθηκε από δύναμη 200 Γερμανών και ταγματασφαλιτών οι οποίοι έστησαν αντιαρματικά κανόνια, πολυβόλα και όλμους.
Μέσα στο σπίτι βρίσκονταν τρεις Επονοελασίτες: ο Δημήτρης Αυγέρης, ο Κώστας Φολτόπουλος και ο Θάνος Κιοκμενίδης που τους αντιμετώπισαν παλικαρίσια επί 7 ολόκληρες ώρες.
Αφού προξένησαν μεγάλες απώλειες στον εχθρό έπεσαν και οι τρεις στο πεδίο της τιμής.
Όταν μπήκαν οι Γερμανοί στο σπίτι κοιτάχθηκαν μ’ απορία μεταξύ τους, γιατί περίμεναν να βρουν καμιά εκατοντάδα ανθρώπων. Αντίκρισαν μόνο τρεις ήρωες.
Ο λαός της περιοχής σε ένδειξη τιμής προς τους τρεις αγωνιστές έκανε το σπίτι αυτό λαϊκό προσκύνημα και το ονόμασε «Το φρούριο των ηρώων» και «Κάστρο του Υμηττού». Οι μισογκρεμισμένοι τοίχοι του σπιτιού γέμισαν με συνθήματα όπως: «μην εγγίζετε το έδαφος, που έπεσαν οι ήρωές μας. ΕΛΑΣ, ΕΑΜ, ΕΠΟΝ».
ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΓΗ ΤΟΥ Α’ Σ. ΣΤΡΑΤΟΥ
Απόσπασμα:
«… Ούτω ο διμοιρίτης Αυγέρης Δημ. Και οι μαχηταί Φωλτόπουλος Κωσ και Κιοκμενίδης Θάνος τη 28/4/44 εκεί εις τον οικίσκο της Γούβας έστησαν λαμπρόν ηρώον δόξης…
Το ολοκαύτωμα των άξιων και υπερόχων αυτών μαχητών του ΕΛΑΣ Αθήνας πυρσός πατριωτισμού πυρπολεί τις ψυχές του στρατού και του λαού της Αθήνας μας τις μέρες αυτές…
Αιωνία η μνήμη των τριών ανδρείων και άξιων παιδιών της Ελλάδας μας…
Συναγωνισταί Εκδίκηση!
Θάνατος στους γερμανοβούλγαρους εισβολείς.
Θάνατος στους Προδότες και τους Γερμανοτσολιάδες όργανά τους.
Ζήτω το Έθνος, Ζήτω ο ΕΛΑΣ, Ζήτω η ΠΕΕΑ, οδηγός του Εθνικοαπελευθερωτικού μας αγώνα….»
31 Απρίλη 1944
Ηρωικός θάνατος αγωνιστού.
ΕΛΑΣ. Α ‘ Σώμα Στρατού επιτελείον Γραφ. Ι αριθ. Πρωτ. 189.
ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΙΑΤΑΓΗ
Ισχυραί δυνάμεις γερμανοτσολιάδων, χαφιέδων και Γερμανών επετέθησαν τρομοκρατικά εις τον συνοικισμόν Κατσιπόδι.
Οι εχθροί του λαού επλήρωσαν ακριβά την ενέργειά των με 7 νεκρούς και περί τους 20 τραυματίας. Από την δική μας πλευρά εκτός ολίγων τραυματιών θρηνούμεν αλλά και υπερηφανευόμεθα για τον ηρωικόν θάνατον του αγωνιστού Αλεβίζου ο οποίος εξεδήλωσε όλη τη φλόγα τον ενθουσιασμό και την πίστη που είχε μέσα στα στήθια του για την υπόθεση του αγωνιζόμενου λαού μας, μέσα σε μια λυσσαλέα αποφασιστική και αποτελεσματική άμυνα εναντίον του εχθρού που τον είχε απ’ όλα τα μέρη περικυκλώσει και κατά του οποίου εξακολουθούσε να αποστέλλει καυτό και φονικό σίδερο μέχρις ότου εφονεύθη με το τουφέκι στο χέρι στήλος ακλόνητος στην εκτέλεση του καθήκοντός του αφού είχε εκσφενδονίσει περίπου 40 χειροβομβίδες και είχε επιφέρει την μεγαλυτέραν φθοράν σε αίμα στον εχθρό.
Τοιούτον ποιούμαι εύφημον μνείαν επί του παρόντος και επιφυλάσσομαι όταν ανατείλει η ημέρα της ελευθερίας να απονεμηθεί εις αυτόν, την σύζυγό του και τα τέκνα του η ηθική και υλική αμοιβή που αξίζει σε τέτοιους ήρωας. Η παρούσαν να ανακοινωθεί μέχρι του τελευταίου μαχητού εις όλας τας συγκεντρώσεις του Φεβρουαρίου διότι αποτελεί παράδειγμα άξιο προς μίμησιν από λαούς που αγωνίζονται τόσον σκληρά για την απόκτησιν της ελευθερίας των».
Τελευταίες μέρες Απρίλη- πρώτες μέρες Μάη 1944
Την άνοιξη οι συγκρούσεις μεταξύ του ΕΛΑΣ και των Γερμανών – ταγμάτων Ασφαλείας ήταν καθημερινές και σκληρές. Η αντίσταση του ελληνικού λαού είχε θεριέψει.
Με τις χιλιάδες εκτελέσεις, τα απάνθρωπα βασανιστήρια οι κατακτητές θεωρούσαν πως θα κάμψουν την αγωνιστική διάθεση και το φρόνημα του ελληνικού λαού.
Οι εκτελέσεις στο Σκοπευτήριο
Οι εκτελέσεις στο Σκοπευτήριο ήταν σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Η φρίκη και η αγριότητα του φασισμού εικονίζονταν μπροστά στα μάτια του λαού της Καισαριανής. Οι εκτελέσεις άρχισαν στο τέλος Μαΐου 1942 και σταμάτησαν τον Οκτώβρη του 1944. Το 1942 εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής 13 πατριώτες, το 1943 άλλοι 147 και το 1944 που ήταν η χρονιά των πολλών εκτελέσεων, εκτελέστηκαν πάνω από 400. Εκτός από τους Έλληνες εκτελέστηκαν 25 αντιφασίστες στρατιώτες του κατακτητή (20 Ιταλοί και 5 Γερμανοί). Υπολογίζεται πως στο χώρο του Σκοπευτηρίου Καισαριανής εκτελέστηκαν από τα γερμανικά πυρά περίπου 700 αγωνιστές.
Τους περισσότερους αγωνιστές τους μετέφεραν για εκτέλεση από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου.
Στην πορεία προς το Σκοπευτήριο οι μελλοθάνατοι έριχναν σημειώματα για τα αγαπημένα τους πρόσωπα, τα οποία περισυνέλεγαν Καισαριανιώτες.
1 Μαΐου 1944- Η εκτέλεση 200 κομμουνιστών
Στις 27 Απρίλη 1944 τμήμα του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου χτύπησε ενεδρευτικά στη θέση «Βύζουλα», μεταξύ Μολάων και Γκαγκανιάς φάλαγγα αυτοκινήτων στα οποία επέβαιναν ένας Γερμανός στρατηγός, τρείς αξιωματικοί του επιτελείου και στρατιώτες της φρουράς.
Την επόμενη της σύγκρουσης οι κατακτητές αποφασίζουν να προβούν σε αντίποινα. Ο στρατιωτικός διοικητής κοινοποιεί ανακοίνωση για τις εκτελέσεις που θα ακολουθήσουν η οποία δημοσιεύτηκε στις Αθηναϊκές Εφημερίδες στις 30/3/1944:
«Την 27ην Απριλίου 1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι παρά τους Μολάους κατόπιν μιας εξ ενέδρας επιθέσεως δολοφόνησαν ανάνδρως έναν Γερμανόν στρατηγόν και τρεις συνοδούς του. Πολλοί Γερμανοί στρατιώται ετραυματίσθησαν. Ως αντίποινα διατάχτηκε: 1)Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1.5.1944 2)Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάοι προς Σπάρτην έξωθεν των χωρίων.
Υπό την εντύπωσιν τους κακουργήματος τούτου Έλληνες εθελονταί εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς.
Ο Στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος».
Σε εκτέλεση της απόφασης τα χιτλερικά στρατεύματα μαζί τα Τάγματα Ασφαλείας, τους χαφιέδες, τσολιάδες την Πρωτομαγιά του 1944 εκτέλεσαν πάνω από 200 κομμουνιστές στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, που μεταφέρθηκαν από το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, τις φυλακές Χατζηκώστα. Ανάμεσα στους εκτελεσμένους ήταν 150 κρατούμενοι κομμουνιστές εξόριστοι από τα χρόνια της Μεταξικής δικτατορίας στην Ακροναυπλία και την Ανάφη.
Εκείνη την ημέρα γύρω στον τόπο της εκτέλεσης στην Καισαριανή μαζεύτηκαν χιλιάδες κόσμου. Ο κόσμος από μακριά συγκινημένος έκλαιγε, έσφιγγε τη γροθιά του. Οι καμπάνες της Καισαριανής χτυπούσαν πένθιμα σ’ όλη τη διάρκεια της εκτέλεσης.
Οι Γερμανοί τους εκτέλεσαν με σφαίρες ντουμ- ντουμ, σε ομάδες από 20, μέσα σε 2 ώρες. Κάθε ομάδα που έρχονταν η σειρά της έστεκε για μακελειό στην ίδια πάντα θέση, δίπλα στο σωρό που σχημάτιζαν τα τρυπημένα απ’ τις σφαίρες κορμιά των συναγωνιστών τους, με τα πόδια βουτηγμένα μέσα στη λίμνη απ’ το αίμα, ακούγοντας τους στερνούς βόγγους, βλέποντας τις τελευταίες σπασμωδικές κινήσεις των παλικαριών που ξεψύχαγαν. Ύστερα φόρτωσαν τα πτώματα σε τρία μεγάλα αυτοκίνητα και με συνοδεία δική τους και τσολιάδων που γελούσαν και τραγουδούσαν τους μετέφεραν στο Γ’ Νεκροταφείο (Κοκκινιά) και τους έθαψαν σε κοινούς λάκκους. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν και τις υπόλοιπες ημέρες.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΣΚΛΑΒΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΛΗΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
«1 Μαΐου: 200 παλικάρια έδωσαν τη ζωή τους, μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα στην Καισαριανή. Ήταν τα θύματα της 4 Αυγούστου, οι Ακροναυπλιώτες.
Τούς έφεραν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Τους χώρισαν σε εικοσάδες. Μία πίσω από την άλλη. Τα αυτοκίνητα περίμεναν πλάι να πάρουν τα πτώματά τους. Οι πρώτοι πήρανε τις θέσεις τους. Ο διερμηνέας, ο θρυλικός Ναπολέων Σουκατζίδης, που από την 4 Αυγούστου βρίσκεται μαζί τους διατάχθηκε.
- Ρώτησέ τους αν έχουν τίποτε να πούνε:
Είχαν:
- «Ζήτω η Ελλάδα! Ζήτω η λευτεριά!»
- Τίποτα άλλο;
- Όχι. Τίποτα άλλο.
Το σύνθημα δόθηκε. Είκοσι παλικάρια θερίζονται μεμιάς…
«Η δεύτερη εικοσάδα να προχωρήσει», μεταφράζει ο διερμηνέας. Και γυρίζοντας δακρυσμένος προς το μέρος τους τούς λέει γλυκά, μαλακά, σα για να τους χαϊδέψει για τελευταία φορά: «Εσείς φίλοι είναι η διαταγή να φορτώσετε τα πτώματα σε τούτο το αυτοκίνητο»…
Σιμώνουν στα πεσμένα κορμιά, που σπαρταρούνε ζωντανά ακόμα τα περισσότερα. Γονατίζουν. Στοργικά παίρνουν το κεφάλι τους στα δυο τους χέρια, το προσκυνούν, το χαϊδεύουν μ’ όλη την προσοχή και την προφύλαξη, τους μεταφέρουνε σαν αρρώστους στο τελευταίο τους κρεβάτι, σ’ ένα βρώμικο αυτοκίνητο που μυρίζει σαρδέλες. Τους αποθέτουν σιγά-σιγά, τους κοιτάζουν μιαν ύστερη φορά και κατεβαίνουν ήρεμοι με σίγουρο βήμα, ψηλά τα κεφάλια, παίρνουνε τη θέση τους μπροστά στα πολυβόλα και φωνάζουν: «Κάτω ο τύραννος! Ζήτω το έθνος!»
Έρχεται η σειρά της τελευταίας εικοσάδας και μαζί και η σειρά του διερμηνέα, του Ναπολέοντα… Τρία χρόνια εξυπηρέτησε τους συγκρατουμένους του σ’ ό, τι είχαν ανάγκη, από τη συνεννόηση με τον κατακτητή, ίσαμε την κρυφή επαφή με τους δικούς τους. Και τώρα τους ακολουθεί και στο θάνατο.
Την τελευταία στιγμή ξύπνησε σε κάποιον από τους δολοφόνους μια σταλιά παράξενη ανθρωπιά. Θέλησε να βάλει άλλον στη θέση του για να τον σώσει. Μα αυτός, μεγάλος, όπως πάντα, γυρίζει και του λέει: «Η θέση αυτή είναι δική μου. Από σας δεν δέχομαι μήτε χάρη, μήτε συμπόνοια. Είμαι Έλληνας». Ένας από τους γερμανούς συγκινήθηκε φαίνεται και του δίνει το χέρι. Αυτός τον βλέπει περιφρονητικά, σκληρά, σας εχθρό και του λέει: «Ύστερα από τους συντρόφους μου δεν έχω το δικαίωμα ν’ αγγίζω εγώ χέρι δημίου».
Οι αστυφύλακες που στέκονται πλάι, σκουπίζουν τα μάτια τους. Οι τσολιάδες φορτώσανε την τελευταία εικοσάδα και πήραν τα πτώματα των τελευταίων Ακροναυπλιωτών για το νεκροταφείο. Μα οι Ακροναυπλιώτες μείνανε στην ψυχή του λαού για να φωτίσουν το δρόμο του για τη Λευτεριά και τη Λαοκρατία…»
Μάης 1944
Στις φυλακές Χατζηκώστα οι γερμανόδουλες αρχές κρατούσαν 26 γυναίκες αγωνίστριες του ΕΑΜ. Οι στερήσεις, η πείνα, τα βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονταν κάθε μέρα δεν τις λύγισαν. Στις αρχές Μαΐου 1944 πέντε από αυτές οδηγήθηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Ήταν οι πρώτες γυναίκες εκτελεσμένες στο Σκοπευτήριο.
Οι πέντε αγωνίστριες που εκτελέστηκαν ήταν Χατζηδάκη Φρόσω (73 χρονών), Χατζηδάκη Μαρία (35 ετών) κόρη της Φρόσως, Ντέρη Στέλλα (22 ετών) εκτελέστηκε την ίδια μέρα με τα δύο αδέλφια της Μιχάλη και Θανάση, Ανυσίου Ασπασία (Σούλα) 35 χρονών, Χωραφά Φιφή (Σοφία).
Μαζί με τις πέντε γυναίκες εκτελέστηκαν και δεκάδες αγωνιστές των οποίων τα ονόματα δεν ανακοινώθηκαν.
Μάης 1944
Οι εκτελέσεις στην Καισαριανή συνεχίζονται.
Στις αρχές Μάη ακολούθησαν νέες μαζικές εκτελέσεις εκατοντάδων κομμουνιστών.
10 Μάη 1944: εκτελούνται και άλλες γυναίκες μαζί με 82 άντρες αγωνιστές.
Στις 13/5 εκτέλεσαν άλλους 8.
Ιούνιος 1944
Από τον Ιούνιο του 1944 η τρομοκρατική επίθεση των κατοχικών δυνάμεων και των ντόπιων συνεργατών τους κατά του αγωνιζόμενου λαού εντάθηκε. Οι Ναζί με κάθε τρόπο προσπαθούσαν να σπάσουν το ρωμαλέο αντιστασιακό κίνημα της πρωτεύουσας.
Από τις αρχές Ιούνη αρχίζει η μεγάλη εκστρατεία των κατακτητών εναντίων των Ανατολικών Συνοικιών με επίκεντρο πάντα τη Καισαριανή. Δεν περνάει ημέρα χωρίς επιδρομή.
Στις μάχες εναντίον των κατακτητών παίρνουν μέρος ο λαός της Καισαριανής και των Ανατολικών Συνοικιών, οι αντιστασιακές οργανώσεις των τομεακών του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, της Πολιτοφυλακής, το ΙΙ Σύνταγμα της Ι ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ.
Καθοδηγητής των οργανώσεων ήταν η 5η και η 6η αχτίδα της ΚΟΑ του ΚΚΕ.
Στην αναφορά του Πλυτζανόπουλου στον Ράλλη πως «Η Καισαριανή δεν υποτάσσεται» η απάντηση είναι : «Κάψτε τη!»
13 Ιούνη 1944
Τρομοκρατική επιδρομή στην Καισαριανή. Ο ΕΛΑΣ καταδιώκει τους τρομοκράτες που πανικόβλητοι ταμπουρώνονται σε ένα σπίτι περιμένοντας ενισχύσεις. Ο λαός της Καισαριανής ξεσηκώνεται και τους αναγκάζει σε άτακτη φυγή.
Την ίδια μέρα τμήμα του ΕΛΑΣ εξοντώνει 5μελή ένοπλη ομάδα της προδοτικής οργάνωσης ΟΕΔΕ
15 Ιούνη 1944
Χίλιοι άνδρες των ΕS-ES μαζί με χωροφύλακες και τσολιάδες από τις τρεις το απόγευμα κύκλωσαν όλη την περιοχή από Ζωγράφου μέχρι και την Γούβα με κατεύθυνση την Καισαριανή και ενήργησαν συλλήψεις και εκτελέσεις.
Οι μαχητές του ΕΛΑΣ κάλεσαν με τεληβόα το λαό να ξεσηκωθεί. Τη νύχτα έγιναν σοβαρές συγκρούσεις ανάμεσα στα τμήματα του ΕΛΑΣ και τους επιδρομείς που κράτησαν τρεισήμισι ώρες.
Ο εχθρός είχε απώλειες 45 τραυματίες και νεκρούς.
16 Ιούνη 1944
Η Καισαριανή μετράει ακόμα ένα μπλόκο. Κοντά στο Μοναστήρι της Καισαριανής, μεγάλες δυνάμεις τσολιάδων και Γερμανών κύκλωσαν τη συνοικία μέχρι τον Υμηττό. Ο απολογισμός της άνισης μάχης ήταν 106 φασίστες νεκροί. Στο πεδίο της μάχης έπεσαν 10 αγωνιστές:
Άρης Δαυλάκος (ψευδώνυμο «Απόλλων», γραμματέας ΚΟΒ Καισαριανής), Πρόδρομος Αδραμίτογλου, Σωτήρης Βενιέρης, Ανδρέας Κρυσταλάκος, Μιχάλης Μενεγάκης (Καλογεράκι), Νίκος Νταλιάνης, Γιώργος Πολεμαρχάκης.
Τον Στέφανο Τσάφο τον συνέλαβαν λαβωμένο και τον μετέφεραν στο Γουδί όπου τον αποτελείωσαν, ενώ τον Κυριάκο Φερεντίνο και τον Γερμανό Χατζηνόπουλο τους κατακρεούργησαν στο νεκροταφείο.
Την επόμενη μέρα σε ένδειξη διαμαρτυρίας έκλεισαν τα καταστήματα.
16η Ιουνίου 1944
Την άνοιξη και το καλοκαίρι 1944 ο Σοβιετικός Στρατός διεξάγει γιγάντιες επιθετικές επιχειρήσεις καταφέρνοντας αλλεπάλληλα συντριπτικά πλήγματα κατά των χιτλερικών επιδρομών και τους απωθεί έξω από την αιματοβαμμένη σοβιετική γη.
Οι νίκες του Κόκκινου Στρατού δημιούργησαν την προοπτική της νικηφόρας έκβασης του πολέμου ανεβάζοντας ορμητικά τα κινήματα της Αντίστασης στις σκλαβωμένες χώρες.
18 Ιούνη 1944
Επιδρομή στην Καισαριανή, Κουπόνια, Ζωγράφου μέχρι Αμπελόκηπους. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ ανάγκασαν τον εχθρό να συμπτυχθεί στις βάσεις του. Απώλειες εχθρού 120 νεκροί και τραυματίες
27 Ιούνη 1944
Στην Πλατεία Παγκρατίου έγιναν σκληρές μάχες με πολλά θύματα για τον εχθρό. Στο μπλόκο του Ζωγράφου πιάστηκε ο Άγγελος Ευαγγελάτος, ηρωικό μέλος του ΚΚΕ.
Ο Πλυτζανόπουλος χτυπώντας τον με συρματόσχοινο τον πίεζε να απαρνηθεί μπροστά στο μαζεμένο πλήθος τον ΕΛΑΣ, σίγουρος πως θα τον χαρακτηρίσει απ’ «τον τρόμο του σαν εγκληματία». Αντίθετα με τις προσδοκίες του Πλυτζανόπουλου ο Ευαγγελάτος ζητωκραύγασε: «Ο ΕΛΑΣ έγινε για να εκδικηθεί τους εχθρούς του έθνους». Ο Πλυτζανόπουλος τον ρώτησε ειρωνικά: -«Έμενα αν μ’ έβρισκες θα μ’ εκτελούσες;»- «Ναι προδότη, θα σ’ εκτελούσα χίλιες φορές».
Τον μετέφεραν στο Γουδί και τον υπέβαλαν σε φριχτά βασανιστήρια για να ομολογήσει ώστε έπεσε απ’ την ταράτσα κι αυτοκτόνησε.
4 Ιούλη 1944
Μεγάλες δυνάμεις Γερμανοτσολιάδων μπλόκαραν το Παγκράτι, Βύρωνα, Νέα Ελβετία, ¨Αη- Γιάννη, Νέο Κόσμο προβαίνοντας σε ομαδικές συλλήψεις 100 πατριωτών.
Τμήματα του ΕΛΑΣ αντιμετώπισαν τους επιδρομείς. Η μάχη κράτησε έως τις 4 το απόγευμα. Στα υψώματα του Αη-Γιάννη ο εχθρός εγκατέλειψε το πεδίο μάχης αφήνοντας 10 νεκρούς και στην περιοχή Νεράιδας 12.
Στις 6,30 το απόγευμα τρεις ομάδες του ΕΛΑΣ μπήκαν στο προαύλιο των στρατώνων των Γερμανών προξενώντας τους αρκετές απώλειες.
13-14 Ιουλίου 1944
Το πρωί 100 περίπου χωροφύλακες της Ειδικής Ασφάλειας κινήθηκαν με αυτοκίνητα προς την Καισαριανή από τη λεωφόρο Υμηττού.
Κατεβαίνουν, ακροβολίζονται αρχίζοντας πυροβολισμούς και ξυλοδαρμούς σε όσους πολίτες συναντούσαν στο δρόμο τους.
Η πρόθεσή τους ήταν να διαπιστώσουν τη δύναμη αντίστασης του ΕΛΑΣ.
Οι ομάδες του 1ου λόχου της Καισαριανής επιτίθενται τραυματίζοντας μερικούς χωροφύλακες. Ο λαός της Καισαριανής μέσα σε ένα τέταρτο συγκεντρώνεται και πραγματοποιεί μαχητική διαδήλωση 300 Εαμιτών και Επονιτών από την Πλατεία της Παναγίτσας προς την κεντρική λεωφόρο.
Οι χωροφύλακες επιβιβάζονται στα αυτοκίνητα και αναχωρούν κάτω από τις αποδοκιμασίες του αγανακτισμένου πλήθους.
Την ίδια μέρα το 3ο τάγμα του ΕΛΑΣ Καισαριανής αποφασίζει να προχωρήσει σε αντεπίθεση στα Κουπόνια. Η αντεπίθεση ξεκινά με 20 ελασίτες στις 6 το απόγευμα. Στην οδό Ισσού πολιορκούν τον άντρο της ΟΕΔΕ τραυματίζοντας βαριά 4 από αυτούς.
Την επόμενη μέρα ο Πλυτζανόπουλος με προκήρυξη επικήρυξε τους ελασίτες υποσχόμενος πολλά λεφτά σε εκείνους που θα έδιναν πληροφορίες για τους δράστες εναντίον των «εθνικώς σκεπτόμενων Ελλήνων της ΟΕΔΕ».
9-10 Αυγούστου 1944Έκλεισαν όλα τα μαγαζιά και ξέσπασαν γενικές απεργίες στην Καισαριανή, το Περιστέρι, το Γκύζη, την Καλλιθέα, το Βύρωνα, τα Πετράλωνα, τη Λαχαναγορά. Ο κλήρος έκανε σοβαρό διάβημα απέναντι στα κακουργήματα και ζήτησε την απελευθέρωση των 4.500 κρατουμένων. Ο ΕΛΑΣ στο Κουκάκι και τη Νέα Σμύρνη χτύπησε τους Γερμανοπροδότες, σκότωσε 10 κι απελευθέρωσε πολλούς απ’ το Δουργούτι.
Μέσα Αυγούστου του 1944
Η Καισαριανή είναι ελεύθερη!
Οι άνθρωποι κυκλοφορούν ελεύθερα μέρα-νύχτα και πανηγυρίζουν, αλλά παράλληλα μάχονται.
Σεπτέμβριος 1944
Η βαθμιαία αποχώρηση των φασιστικών στρατευμάτων και η απελευθέρωση της χώρας ανησυχούσε τόσο την αστική τάξη όσο και τις συμμαχικές αγγλικές δυνάμεις.
Την αγωνία τους προκαλούσαν οι νέες συνθήκες που δημιουργούνταν παγκόσμια με τη νίκη και το ορμητικό πέρασμα του Κόκκινου Στρατού. Στην Ελλάδα η ανησυχία αφορούσε το μεταπελευθερωτικό καθεστώς γνωρίζοντας πως η πλειοψηφία του λαού ήταν συσπειρωμένη γύρω από το ΕΑΜ- ΕΛΑΣ.
Οι δυνατότητες που τους προσέφερε η Συμφωνία του Λιβάνου δεν ήταν αρκετές για την εφαρμογή των σχεδίων τους. Επεδίωκαν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις όχι μόνο να αποβιβαστούν στην Ελλάδα, αλλά και να έχουν και το δικαίωμα ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις της.
Έτσι στις 28 Σεπτέμβρη 1944 υπογράφηκε η συμφωνία της Καζέρτας και την ίδια μέρα η Αθήνα και ο Πειραιάς τέθηκαν άμεσα στη δικαιοδοσία του Άγγλου Στρατηγού Σκόμπυ που διορίστηκε διοικητής όλων των Συμμαχικών δυνάμεων στην Ελλάδα.
5 Σεπτέμβρη 1944
Οι κατακτητές συνεχίζουν τις εκτελέσεις.
Στις 5 Σεπτέμβρη 1944 από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου 50 αγωνιστές (κυρίως Βυρωνιώτες και Παγκρατιώτες) οδηγούνται στον τοίχο της Καισαριανής σε αντίποινα για την εκτέλεση από την ΟΠΛΑ του δοσίλογου Αποστόλη Παπαγεωργίου.
Ανάμεσά τους δυο 17χρονες ΕΠΟΝίτισσες, η Ηρώ Κωνσταντοπούλου και η Αθηνά Χατζηεσμέρ.
9-15 Σεπτέμβρη 1944
«Οι ηρωικές συνοικίες Παγκράτι, Καισαριανή Βύρωνας, Γούβα, Καλλιθέα έγιναν θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων… Τα αλητοτάγματα, οι Μπουραντάδες, οι χαφιεδοχωροφύλακες έκαναν λυσσώδεις επιθέσεις για να τις πατήσουν, να σφάξουν τον πληθυσμό, να ρημάξουν και πάρουν ομήρους. Ο γενναίος λαός των συνοικών με επικεφαλής τον ΕΛΑΣ ήταν στο πόδι. Απέκρουσε τις ορδές. Δεν τις άφισε να πατήσουν τα κάστρα της λευτεριάς και τις κυνήγησε. Με το όπλο στο χέρι.. Ο λαός στέκεται βοηθός του ΕΛΑΣ και συμβάλλει στην υπεράσπιση των συνοικιών. Είνε πολύ συγκινητική η δραστηριότητα πούδειξαν και τα μικρά παιδιά».
Στις μάχες αυτές ο ΕΛΑΣ είχε απώλειες τρεις νεκρούς, ενώ σκοτώθηκαν πέντε απ’ τον άμαχο πληθυσμό. Μία αντάρτισσα τραυματίστηκε και μερικές από τον πληθυσμό.
Απώλειες του εχθρού σε νεκρούς και τραυματίες 45. Μέσα σ’ αυτούς ένας αντισυνταγματάρχης, ένας υπαστυνόμος του Μπουραντά και ο υπασπιστής του Παρθενίου.
12 Οκτώβρη 1944
Η ηρωική Αθήνα είναι ελεύθερη. Οι 1.264 μέρες σκλαβιάς στον φασισμό είχαν πια τελειώσει.
Στις 9,45 π.μ. μαχητές του ΕΛΑΣ κατέβασαν τη μισητή σημαία του αγκυλωτού σταυρού από τον Ιερό βράχο της Ακρόπολης και ύψωσαν την ελληνική σημαία.
Ο λαός ξεχύθηκε στους δρόμους χαιρετίζοντας τη μόνη εξουσία, το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ.
3 Οκτώβρη 1944
Εκτέλεση στο Εικονοστάσι Υμηττού
Στις 3 Οκτώβρη 1944 ο 2ος Λόχος του ΕΛΑΣ Υμηττού χτύπησε τη γερμανική φρουρά του εργοστασίου Μαλτσινιώτη και τους προξένησε απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες. Σε αντίποινα οι Γερμανοί έπιασαν πολλούς πατριώτες, τους βασάνισαν φριχτά με υποκόπανους και λόγχες και 7 απ’ αυτούς τους εκτέλεσαν στην τοποθεσία Εικονοστάσι Υμηττού.
Έπεσαν όλοι με το κεφάλι ψηλά κι ενώ ο σύντροφός τους Δημήτρης Δήμτσας ζητωκραύγαζε για την Ελλάδα και το ΕΑΜ. Τα ονοματεπώνυμά τους είναι:
- Δήμτσας Μανώλης, οργανωμένος στο ΚΚΕ και το ΕΑΜ
- Κουμουτζής Τζίμης
- Νίκας Λευτέρης
- Νίκας Λεωνίδας
- Σαμαράς Χρήστος
- Σούρλας Παρμενίων του Κώστα, αρχικελευστής ε.α
- Σπηλιώτης Θανάσης ή Σταμάτης
Τελική εξόρμηση για την απελευθέρωση
Ο ΕΛΑΣ στην τελική εξόρμηση για την απελευθέρωση της χώρας συνεχίζει να δίνει σφοδρές μάχες.
Σε αυτή την πορεία των τελικών επιχειρήσεων του ΕΛΑΣ παρά τις προσπάθειες των Άγγλων να μείνουν ανέπαφες οι δυνάμεις των Γερμανών τα γερμανικά στρατεύματα υπέστησαν τεράστιες απώλειες.
Και ενώ ο λαός ελευθερώνονταν και πανηγύριζε στις πόλεις επιδιώκοντας δημοκρατική εξέλιξη με την κατοχύρωση και επέκταση των λαοκρατικών καταχτήσεων ήταν περισσότερο από προφανές πως μια τέτοια προοπτική δεν θα επιτραπεί ούτε από τις αστικές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας ούτε από τις ξένες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.
Η Αγγλική απειλή διαγραφόταν ήδη στον ορίζοντα καθώς πανικόβλητοι από την επιρροή των εαμικών δυνάμεων δεν έκρυβαν την ανησυχία τους για τη επανεγκαθίδρυση της αστικής εξουσίας μετά τη συντριβή του άξονα.
Εργοστάσιο Μαλτσινιώτη (Υμηττός)
Στις ηρωικότερες σελίδες της Εαμικής Εθνικής Αντίστασης των Ανατολικών συνοικιών εγγράφονται τα σαμποτάζ στο εργοστάσιο του Μαλτσινιώτη στο συνοικισμό του Υμηττού.
Στο επιταγμένο από τους χιτλερικούς εργοστάσιο του Μαλτσινιώτη επισκευάζονταν και συναρμολογούνταν τα αεροπλάνα «Luftwafe» που στη συνέχεια στέλνονταν στα μέτωπα της Λιβύης και του Ελ Αλαμέιν.
Για δυο σχεδόν χρόνια μια ομάδα από εργάτες ΕΑΜίτες κατέστρεφαν τους κινητήρες των αεροπλάνων με τρόπο που οι Γερμανοί δε μπορούσαν να ανακαλύψουν.
Οι αγωνιστές σαμποτέρ ύστερα από την επισκευή και δοκιμή των κινητήρων έριχναν στη μηχανή μια μαύρη σκόνη (ή κατ’ άλλους ρινίσματα μολυβιού και σιδήρου) με αποτέλεσμα να προκαλεί την καταστροφή του κινητήρα ύστερα από λειτουργία μισής ώρας, όταν το αεροπλάνο πια βρισκόταν σε πτήση.
Το αεροπλάνο έπεφτε και καταστρεφόταν, ενώ το πλήρωμα αιχμαλωτιζόταν ή σκοτωνόταν. Κανένας χιτλερικός δε μπορούσε ν’ αντιληφθεί που οφειλόταν η συχνή αυτή καταστροφή των αεροπλάνων. Με τον τρόπο αυτό καταστράφηκαν εκατοντάδες κινητήρες. Αν υπολογιστούν και οι νεκροί πιλότοι γίνεται αντιληπτό το μέγεθος της ζημιάς.
Η δολιοφθορά έγινε αντιληπτή από τους Γερμανούς το Φλεβάρη του 1943 από ένα τυχαίο γεγονός. Έτσι προχώρησαν στη σύλληψη εργατών και σε δίκη μέσα στο εργοστάσιο μπροστά στους άλλους εργάτες για λόγους τρομοκρατίας.
Η απόφαση του γερμανικού στρατοδικείου ανέφερε: «Δι’ αποφάσεως του παρά τω Γερμανώ Στρατιωτικώ Διοικητή της Νοτίου Ελλάδος Στρατοδικείου, καταδικάστηκαν την 5ην Φεβρουαρίου 1943 εν συνεδριάσει διεξαχθείση παρουσία ολόκληρου του προσωπικού ενός γερμανικού στρατιωτικού εργοστασίου εν Αθήναις εις θάνατον Έλληνες εργάται λόγω σαμποτάζ βαρείας μορφής επί αεροπορικών κινητήρων…».
Για τα σαμποτάζ στο εργοστάσιο Μαλτσινιώτη εκτελέστηκαν στις 4 Γενάρη 1943 στο Σκοπευτήριο Καισαριανής οι: Γεώργιος Ιβάνωφ Ελληνοπολωνός (32 χρόνων), γεωπόνος, ο Δημήτριος Γιαννάτος (38 χρόνων) από την Κεφαλλονιά, ο Γιάννης Κοντόπουλος (48 χρόνων), αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού, κάτοικος Αθήνας, ο Βασίλης Μαλλιόπουλος (37 χρόνων), αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού, κάτοικος Αθήνας.
Ενώ στις 6 Φλεβάρη 1943 εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής οι καταδικασθέντες σε θάνατο πατριώτες: Αλεβιζάκης Ηλίας (21 χρόνων) από το Νέο Κόσμο, Βαρκάδος Αυρήλιος του Κωνσταντίνου (26 χρόνων) από την Ηλιούπολη μέλος του ΚΚΕ, Ιωαννίδης Βασίλης (21 χρόνων) από τον Υμηττό, μέλος του ΚΚΕ, Κουτρουλάκης Μανώλης (15 χρόνων), Οικονομίδης Δ. (20 χρόνων).
Η δράση του ΕΛΑΣ σε αριθμούς
Με την απελευθέρωση της Ελλάδας από τις φασιστικές κατοχικές δυνάμεις ολοκληρώθηκε η κύρια φάση του μεγαλειώδους κινήματος της Εθνικής Αντίστασης.
Ο ΕΛΑΣ με την πολεμική του δράση καθήλωσε κατά καιρούς στο χώρο της Ελλάδας 8-12 εχθρικές μεραρχίες, προξένησε στον εχθρό σοβαρές απώλειες.
Οι νεκροί του κατοχικού στρατού ξεπερνούν τις 22.000.
Οι αιχμάλωτοι πάνω από 6.500.
Οι θυσίες του Ελληνικού λαού σε αριθμούς
- 28.000 πατριώτες έπεσαν πολεμώντας στα μέτωπα του αντιφασιστικού πολέμου και της Αντίστασης.
- 50.000 Έλληνες εκτελέστηκαν από τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους.
- 60.000 εξοντώθηκαν στα χιτλερικά κάτεργα.
- 7.000 σκοτώθηκαν από τους βομβαρδισμούς της εχθρικής ή και της συμμαχικής αεροπορίας.
- 260.000 πέθαναν από την πείνα.
- 664 χωριά και κωμοπόλεις καταστράφηκαν κατά 50% και πάνω.
Οι απώλειες της Ελλάδας ισοδυναμούσαν με το 5,5% του τότε πληθυσμού κατατάσσοντάς την στην τέταρτη θέση στον τιμητικό πίνακα θυσιών μετά την Πολωνία, τη Σοβιετική Ένωση και τη Γιουγκοσλαβία.
Κύριος αιμοδότης κατά του φασισμού ήταν οι κομμουνιστές.
Η δύναμη των Αντιστασιακών οργανώσεων
- 130.000 η συνολική δύναμη του ΕΛΑΣ κατά την απελευθέρωση.
- 80.000 μαχητές του μόνιμου ΕΛΑΣ
- 10.000 Εθνική Πολιτοφυλακή
ΤΟ «ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ»
- Το Σκοπευτήριο της Καισαριανής ονομάστηκε «ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ» με απόφαση της πανηγυρικής συνεδρίασης του έκτου τομέα για τα τρίχρονα του ΕΑΜ.
- Σαράντα οχτώ φορές διάβηκε το κατώφλι του Σκοπευτηρίου το εκτελεστικό απόσπασμα
- Το διαμέρισμα βολής 50 μέτρων, η απόσταση βολής θυμάτων 8-10 μέτρα.
- Στο βωμό της λευτεριάς πρόσφεραν τη ζωή τους αγωνιστές: 1942 – 13, 1943 – 47, 1944 – 440
Εκτός από τους Έλληνες εκτελέστηκαν 25 αντιφασίστες στρατιώτες του κατακτητή (20 Ιταλοί και 5 Γερμανοί).
Συνολικά πάνω από 600
Στην απελευθέρωση κηρύχτηκε με την υπ’ αριθμό Πράξη 51 της εφορίας του χώρος ιερός κι αποφασίστηκε να στηθεί κενοτάφιο στους 600 αγωνιστές.
Όμως αντί του «ιερού χώρου» του «κενοταφίου» το μεταδεκεμβριανό Κράτος το έκλεισε στο χρονοντούλαπο, φρόντισε να σβηστούν οι επιγραφές, να πεταχτούν τα στεφάνια και να ξαναγίνει πάλι το Θυσιαστήριο πεδίο ασκήσεων αυτή τη φορά των Αγγλικών στρατευμάτων.