Ο Δήμος Καισαριανής και το Κέντρο Μικρασιατικού Πολιτισμού και Ανάδειξης Σύγχρονης Ιστορίας Καισαριανής κηρύσσουν την έναρξη των επετειακών εκδηλώσεων για τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Το 2022 είναι για την Καισαριανή μια σημαντική επέτειος που σηματοδοτεί, αφενός τα γεγονότα της μεγαλύτερης τραγωδίας που βίωσε ο σύγχρονος ελληνισμός και αφετέρου την απαρχή της δημιουργίας της πόλης μας, που είναι από τους πρώτους αστικούς προσφυγικούς συνοικισμούς στην Ελλάδα.
Η Μικρασιατική καταστροφή δεν αφορά μόνο τα ιστορικά γεγονότα που επηρέασαν καθοριστικά τον Ελληνισμό και τη διαμόρφωση της νέας Ελλάδας· για όσους ζούμε σε πόλεις που δημιουργήθηκαν από πρόσφυγες, όπως είναι η Καισαριανή, αποτελεί κομμάτι της τοπικής, αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις της οικογενειακής μας ιστορίας. Είναι, ως εκ τούτου, αναγκαίο να διατηρήσουμε τόσο την εθνική, όσο και την τοπική μας μνήμη· να σχεδιάσουμε μια νέα συνθήκη με την οποία θα την μεταφέρουμε στις επόμενες γενιές.Καθώς, όπως λέει ο ποιητής: «Ο άνθρωπος έχει ρίζες και όταν τις κόψουν πονεί».
Στις προσφυγικές μας κοινότητες συγκεντρώθηκε ο δυναμισμός και οι αξίες του Μικρασιατικού Ελληνισμού, ο πλούτος των πολιτισμικών στοιχείων, οι παραδόσεις, οι τέχνες και η παιδεία, όλα εκείνα που συνέβαλαν στη διαμόρφωση μιας νέας ελληνικής ταυτότητας. Όπου και αν εγκαταστάθηκαν οι Μικρασιάτες, στις πόλεις και στα χωριά, από τη Θράκη μέχρι την Πελοπόννησο και την Κρήτη, παρά τις δυσκολίες ενσωμάτωσης, κατάφεραν με εργατικότητα, πνεύμα καινοτομίας και εφευρετικότητα, να προοδεύσουν και να στηρίξουν την ευημερία του συνόλου. Με τη συνεισφορά τους στον πρωτογενή τομέα, στο επιχειρείν και γενικότερα στην οικονομία, στην πνευματική ζωή και στις τέχνες, αποτέλεσαν παράγοντα ισχυροποίησης της κοινής εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας.
«Το 2022 αποτελεί χρονιά – ορόσημο, τόσο για τον οφειλόμενο ιστορικό αναστοχασμό όσο και για την αναγνώριση της τεράστιας προσφοράς των Μικρασιατών στον πολιτισμό, στην οικονομία και στον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους»,
όπως εύστοχα αναφέρεται στην επίσημη ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού για την επέτειο.
Ωστόσο, αν κάποιος θα αναζητούσε να προτάξει την βασική αναγκαιότητα στην πορεία των τελευταίων 100 χρόνων, ως πυξίδα για το μέλλον, αυτή θα ήταν οπωσδήποτε η ομοψυχία, για μια κοινωνία αμοιβαιότητας και αλληλεγγύης.
Διατηρώντας ως πολύτιμη παρακαταθήκη τα βιώματα πολέμων και διωγμών και, κυρίως, την ισχυρή πολιτισμική της κληρονομιά, η πόλη της Καισαριανής, της προσφυγιάς και της Εθνικής Αντίστασης, εκφράζει για μια ακόμη φορά το σεβασμό της στον άνθρωπο, στο δικαίωμά του για ελευθερία και αξιοπρεπή διαβίωση, στη δημοκρατία και την ισονομία.
Έχοντας ως οδηγό αυτή την πολύτιμη παρακαταθήκη, τιμούμε την ιστορική επέτειο με πλήθος δράσεων και εκδηλώσεων που αναπτύσσονται σε δύο βασικούς άξονες:
«1922-2022: 100 Χρόνια Μνήμης και Δημιουργίας»
Οι δράσεις, στον α’ άξονα, έχουν στόχο να αναδείξουν, σε μία νέα προσέγγιση, τις θετικές επιδράσεις που είχε ο μαζικός εποικισμός της μητροπολιτικής Ελλάδας από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες και τις διαστάσεις του γεγονότος για τη διαμόρφωση της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας, και για όλες τις εκφάνσεις ζωής -την οικονομία, τις τέχνες, τον αθλητισμό, την πνευματική παραγωγή, την γαστρονομία.
Οι αναζητήσεις μας βρίσκονται στη συνέχεια μιας μεγάλης πορείας ερευνών της συμβολής των προσφύγων στην ανάπτυξη της Ελλάδας, α) εκκινώντας από την άποψη, που στα μεταπολεμικά χρόνια έγινε θέσφατο καθολικής αποδοχής, ότι η συμβολή των προσφύγων στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας υπήρξε θετική, αντισταθμίζοντας με το παραπάνω το κόστος της αποκατάστασής τους, και β) διερευνώντας τις σύγχρονες επιστημονικές απόψεις, εκείνες που επιδιώκουν να τεκμηριώσουν και να αποδείξουν την προσφυγική συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη συγκεκριμένων πλέον περιοχών και κλάδων (όπως κατεξοχήν η υφαντουργία και η ταπητουργία), και άλλες που προτείνουν ότι η συμβολή των προσφύγων στην Ελλάδα υπήρξε πρωταρχικά πολιτική και κοινωνική.
Μέσα από δράσεις ιστορικού ενδιαφέροντος, θα εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας για τη δυναμική του προσφυγικού στοιχείου σε διάφορους τομείς, τόσο της οικονομίας, με θέματα, ειδικότερα, που αφορούν την επιχειρηματικότητα και την δραστική προώθηση της αγροτικής και της βιομηχανικής ανάπτυξης, όσο και του πολιτισμού, με θέματα που αφορούν τα γράμματα και τις τέχνες, καθώς, επίσης, την ευποιία και την κοινωνική δράση των Μικρασιατών.
Στα πλαίσια του α’ άξονα, θα διοργανωθούν εκθέσεις, συναυλίες, συνέδρια – ημερίδες και θα διεξαχθούν συζητήσεις για την συμβολή των Μικρασιατών προσφύγων σε όλους τους παραπάνω τομείς (αρχιτεκτονική και αστικό τοπίο, πολιτική και διπλωματία, οικονομία και εθνικά έργα, κοινωνία, αστική ζωή και κουλτούρα, μικρασιατικής καταγωγής δημιουργοί, λογοτεχνία, ποίηση, βιβλίο, θέατρο, μουσική, χορός, κινηματογράφος, αθλητισμός, παιδεία, γαστρονομία, ψυχολογία), αλλά και γενικότερα για τα θέματα της Συλλογικής Μνήμης και Ταυτότητας στο πεδίο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς όπως αυτή μεταφέρεται από τους τόπους προέλευσης των προσφύγων.
«Το Ιστορικό Αρχείο της πόλης της Καισαριανής»
Στην ιστορία της Καισαριανής αποτυπώνεται με τον πιο εύγλωττο τρόπο η προέλευση και η πορεία επίλυσης του προσφυγικού ζητήματος, κυρίως, όμως, αναδεικνύονται οι πολιτικές, κοινωνικές, και πολιτισμικές επιπτώσεις που επέφερε η σταδιακή και πολυτάραχη διαδικασία ενσωμάτωσης των προσφύγων στον Ελλαδικό χώρο.
Το αφήγημα της Καισαριανής, όπως το γνωρίζουμε από την ιστορική έρευνα και όπως προβάλλει μέσα από το Ιστορικό Αρχείο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.-Α.Σ.Ι. Καισαριανής, διατρέχει όλες τις περιόδους και τα σημαντικά γεγονότα του 20ου αιώνα: αποκαλύπτει μοναδικές πτυχές στην προσφυγική ιστορία με ντοκουμέντα από τον συνοικισμό που ιδρύθηκε το 1923 και αναπτύχθηκε σταδιακά μέχρι το 1940, έπειτα από την αντιστασιακή δράση των κατοίκων στην Κατοχή έως και τα Δεκεμβριανά, καθώς και από την εξέλιξη που βίωσε η περιοχή με την αστικοποίησή της στους μεταπολεμικούς χρόνους.
Η Ταυτότητα της Καισαριανής είναι η Μνήμη της·
και τα τεκμήρια της Μνήμης της έχουν βρει «στέγη» στο Ιστορικό Αρχείο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.-ΑΣ.Ι. Καισαριανής. Με αφορμή την επέτειο 1922-2022, ενισχύουμε περαιτέρω τις προσπάθειές μας για την αναβάθμιση της αρχειακής μονάδας της πόλης η οποία απαιτείται να λάβει ειδική μέριμνα, σε σύγχρονες συνθήκες φύλαξης, με στόχο τη βέλτιστη αξιοποίηση της ιστορίας της πόλης και των κατοίκων της.
Η πλούσια ιστορία της συνοικίας της Καισαριανής θα πρέπει να αποκτήσει άμεσα το δικό της χώρο, ανοίγοντας το δρόμο σε περισσότερα αποκτήματα προερχόμενα από οικογενειακές παρακαταθήκες, συνδέσμους και οργανισμούς, αλλά και στην αποτελεσματική διεκδίκηση χρηματοδοτήσεων από την Πολιτεία, με κύριο στόχο να γίνει η τοπική μας ιστορία κτήμα τόσο στους κατοίκους όσο και στους επισκέπτες της πόλης.
Ο Δήμος Καισαριανής έχει επεξεργαστεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αναβάθμισης του Ιστορικού Αρχείου που περιλαμβάνει:
α) Αναζήτηση τετρακατοικίας ή παλαιάς αστικής κατοικίας για την δημιουργία του «Σπιτιού του Μικρασιάτη»
β) Συγκέντρωση, διαχείριση και αξιοποίηση των πολιτισμικών πόρων της Καισαριανής για την ανασύσταση της τοπικής ιστορίας με σύγχρονα επιστημονικά και τεχνολογικά μέσα και τη βέλτιστη μαθησιακή εμπειρία, και με την αξιοποίηση των εργαλείων της Δημόσιας Ιστορίας. Ο φάκελος με τίτλο «Η Καισαριανή ως πρότυπο διαχείρισης και αξιοποίησης της ιστορικής μνήμης στο δημόσιο χώρο» υποβλήθηκε στο Πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» ΥΠΕΣ – Πρόσκληση ΑΤ14, το 2021 και είναι υπό αξιολόγηση. Στην πρόταση περιγράφονται τόσο οι ειδικές ενέργειες οργάνωσης και τεκμηρίωσης του Αρχείου όσο και η δημιουργία μόνιμης έκθεσης στο χώρο του Σκοπευτηρίου.
γ) Δημιουργία υποδομής για το σχεδιασμό και την παραγωγή θεματικών περιπάτων στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή της Καισαριανής, με τη συνδρομή ψηφιακού ξεναγού. Μέσα στο 2022, το ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.-Α.ΣΙ. θα έχει στη διάθεσή του ένα εργαλείο με το οποίο θα συνθέτει και θα προσφέρει στις κινητές συσκευές (κατοίκων και επισκεπτών) πληροφοριακό υλικό για την ιστορία, την τέχνη, τη γαστρονομία, το περιβάλλον, τα πρόσωπα πίσω από τα γεγονότα καθώς και σημεία της πόλης που ανακαλούν ενδιαφέρουσες αφηγήσεις. Υλοποιούνται ήδη οι τρεις πρώτες πιλοτικές διαδρομές: ένας περίπατος στο αισθητικό δάσος της Καισαριανής, μια βόλτα στους γαστρονομικούς σταθμούς της πόλης, και μια περιήγηση στην μεταπολεμική Καισαριανή μέσα από τα μάτια ενός Καισαριανιώτη αρχιτέκτονα – καλλιτέχνη.
δ) Λειτουργία της ιστοσελίδας του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.-Α.Σ.Ι. η οποία θα αποτελεί το βασικό δίαυλο επικοινωνίας με το ευρύ κοινό και θα φιλοξενεί παρουσιάσεις και εφαρμογές από το ψηφιακό Αποθετήριο του Ιστορικού Αρχείου. Μέσα στο 2022, θα παρουσιαστεί, για πρώτη φορά, επιλογή τεκμηρίων από την περίοδο 1923-1940.
ε) Εκπονούνται δύο εργασίες που θα στηρίξουν η μια το Επιχειρησιακό Σχέδιο Πολιτισμού, με την οργανωτική και λειτουργική αναβάθμιση του Μουσείου, και η δεύτερη, την αρχειακή έρευνα, με τη «Συλλογή, Έρευνα και τεκμηρίωση των ιστορικών στοιχείων της περιόδου 1941-1944».
στ) Ειδική μέριμνα λαμβάνεται για το αρχείο προφορικής ιστορίας του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.-ΑΣ.Ι.· το σχέδιο για τη Διαχείριση και την Ανάδειξή του, που περιλαμβάνει ενέργειες απομαγνητοφώνησης και ταξινόμησης των προφορικών μαρτυριών, έχει ήδη υποβληθεί σε πρόσκληση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και βρίσκεται υπό αξιολόγηση.
ζ) Εκτός από τις ενέργειες για την ενίσχυση της βασικής υποδομής του Ιστορικού Αρχείου, ειδικά για το επετειακό έτος, καταρτίστηκε και υποβλήθηκε σε πρόσκληση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, πρόταση περιοδικής έκθεσης με τίτλο «Δράσεις για την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς των προσφυγικών συνοικισμών: Η περίπτωση της Καισαριανής», η οποία βρίσκεται υπό αξιολόγηση.
Οι ποικίλες ενέργειες που έχουν γίνει κατά την τελευταία τριετία, αποδίδουν σιγά σιγά καρπούς προκειμένου, σύντομα, να εξυπηρετούνται οι σκοποί του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.-Α.ΣΙ.: επιστημονική και ηλεκτρονική διαχείριση του Αρχείου, δικτύωση και συνεργασίες, λειτουργία Έκθεσης και Βιβλιοθήκης, πραγματοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, διαδικασίες εμπλουτισμού των αρχειακών τεκμηρίων, παρουσιάσεις και εκδόσεις του έργου του Αρχείου.
Καλούμε το λαό της Καισαριανής να πλαισιώσει το επετειακό πρόγραμμα της πόλης και να συνεργαστεί με την ειδική επιτροπή που έχει αναλάβει την υλοποίηση των δράσεων / εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια Μνήμης και Δημιουργίας.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ του ΚΕΜΙΠΟ – ΑΣΙ και Δήμαρχος Καισαριανής
ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΟΣΚΟΠΟΥΛΟΣ